pic 10 12 191333

z w erząt, aby jednak uniknąć uwikłania się w spoi

na

nie

ws

jąc)

jes

ich

emat zaliczania takiego czy innego gatunku do kategorii „podmiotów życia”, T. Regan ogranicza swoje rozumowanie do zwierząt, które, jego zdani, ponad wszelką wątpliwość charakteryzują się zelkimi cechami podmiotów życia. Poświęcając znrczną część swojej obszernej pracy na wykazanie, że irzypisanie samoistnej wartości wszelkim podmiotom życia jest „zasadne i niearbitralne”, Regan lor miłuje warunek „sprawiedliwego” postępowania w stosunku do wszelkich tego rodzaju istot. Sprowadzi się on do formalnej zasady: wszelkie jednostki mające samoistną wartość należy traktować w sposób respektu -tę wartość. Podstawową praktyczną konsekwencją zakaz traktowania podmiotów życia tak, jakby wartość była uzależniona jedynie od jakości ich przeżyć oraz traktowania ich jedynie jako narzędzia rea izacji celów człowieka (a więc uznawania tylko ich instrumentalnej, a nie samoistnej wartości). Innymi słowy, według T. Regana, zasadę imperatywu kategorycznego I. Kanta, zgodnie z którą żadnego czł iwieka nie wolno traktować jedynie jako środka do osiągania celów zewnętrznych, należy uznać za obowiązującą w stosunku do wszystkich podmiotów życia⁸⁶.

Tom Regan dostrzega przy tym konieczność odróżnienia czynnych podmiotów moralnych (morał agents) od podmiotów moralnych pasywnych {morał patients). Czynne podmioty moralne charakteryzują się między innymi zdolnością do racjonalnego myślenia i posługiwania się zasadami moralnymi oraz wolną wolą pozwalającą im podejmować świadome decyzje co do swojego postępowania. Dlatego można przypisywać im moralne obowiązki, a także moralną odpowiedzialność za swoje czyny Pasywne podmioty moralne nie mają tego rodzaju zdolności, które umożliwiałyby stawianie im moralnych wymagań, co wyklucza tym samym przypisanie im moralnych obowiązków oraz odpowiedzialności (nie można zatem o ich zachowaniu sensownie orzekać, że jest ono „dobre” lub „złe”). Do tej kategorii należą między innymi niemowlęta i małe dzieci, osoby głęboko upośledzone lub dotknięte niektórymi chorobami, a także - zdaniem T. Regana - zwierzęta spełniające kryterium podmiotu życia. Istotom należącym do kategorii pasywnych podmiotów moralnych nie można przypisać obowiązków moralnych, ale można i należy - uprawnienia moralne. Ich treść stanowi odpowiednik wszystkich tych zachowań, do których są wobec nich zobowiązane czynne podmioty moralne

101