pic 10 12 191258

111}

nid

ze (względu na ogólnie akceptowane generalne nor-moralne lub prawne - w pojęciu praw zwierząt ma niczego niedorzecznego i zasługuje ono na poważną, pozbawioną uprzedzeń dyskusję⁷⁷.

pei

Bn

nie

cia

W

An

Idea praw zwierząt pojawiła się dość wcześnie, gdkż już w 1824 roku (a więc tym samym okresie, w którym powstało pierwsze na świecie, brytyjskie towarzystwo opieki na zwierzętami) Ludwig Gom-tz w pracy Inąuires itito the Situation of Man and tes wywodził między innymi, że każde stworzenia większe „prawo” do korzystania z własnego ta, niż ma do korzystania z niego ktokolwiek inny. 1892 roku ukazała się praca Henry ego Salta pt. mai Rights Considered in Relation to Social Progress, uznawana za „epistemologiczny przełom” w myśleniu o zwierzętach, otwierający w istocie drogę do współczesnej idei wyzwolenia zwierząt⁷⁸. Obecnie za locus classicus idei praw zwierząt jest uważana, jak wspomniano, wydana po raz pierwszy w latach 80. X>1 wieku praca Toma Regana, w której przedstawił on obszerne uzasadnienie traktowania zwierząt jako podmiotów morałnyćf^, którym przysługują ich włąsne uprawnienia.

Najistotniejsza różnica pomiędzy postulatem bra lia pod uwagę interesów zwierząt, a respektowaniem ich praw sprowadza się do tego, że uprawnienia jednostek (prawa podmiotowe) mają być traktowane jako nadrzędne w stosunku do różnego rodzaju „zwykłych” interesów⁷⁹. W klasycznym, często cytowanym sformułowaniu R. Dworkina, prawa jednostki stanowią jej „atuty” w grze społecznej, które „przebijają” wszelkie inne cele czy korzyści społeczne, wspólny interes publiczny bądź tak czy inaczej rozumiane względy dobra ogółu⁸⁰. Innymi słowy, nakaz poszanowania uprawnień jednostek wyznacza granice, w ramach których możliwe jest osiąganie celów i dążeń społecznych⁸¹. Na przykład rozwój gospodarczy i wynikające z niego korzyści mogą stanowić pewien wspólnie akceptowany cel publiczny, którego osiągnięcie jest społecznie pożądane, jednak może on być realizowany jedynie w granicach wynikających z obowiązku poszanowania nadrzędnych uprawnień podmiotowych jednostek (np. zakazujących pracy przymusowej, wkraczania arbitralnie w cudzą własność, gwarantujących swobodę umów, prawo do wypoczynku, obowiązek zapewnienia równych szans itp ). Choć pogwałcenie czy odstąpienie od tych uprawnień mogłoby znacznie ułatwić osiągnięcie danego celu, ich respektowanie jest traktowane jako wymóg zyskujący pierwszeń-

93