85244

Układ wielopasmowy gruntów na przykładzie wsi niwowych.

Układ wielopasmowy - stosowany głównie w terenach płaskich i falistych gdzie deniwelacje w obrębie użytków rolnych nie wywierają istotnego wpływu na formę podziału gruntów. Przyczyny układu wielopasmowego:

•    stosowanie kolektywnego trójpolowego systemu uprawy

•    motywy sprawiedliwego podziału gruntów o odmiennej jakości położonych w różnych kompleksach albo dzielonych w różnym czasie

•    stosowanie takiego systemu uprawy gruntów polegało na wyodrębnieniu na obszarze całej wsi przynajmniej 3 kompleksów gr. które w całości rotacyjnie były poddawane jednorodnej uprawie przy czym poszczególne gosp. danej wsi miały swoje udziały w każdej z niw i zobowiązane były do jednoczesnej pracy z innymi, pracy przy uprawie swych gruntów, działek w kompleksach było tyle ile gospodarstw, kompleksy stanowiły różne partie

•    obszaru wsi - każdy z uczestników podziału otrzymywał przynajmniej 3 działki położone w różnych miejscach,

Bywało że liczba tych kompleksów była większa stąd większa również ilość działek, przyczynami tego były: różnorodność użytków, układ obszaru wsi, naturalne przeszkody dodatkowe wyrobiska Przy podziale każdego kompleksu (niwy) na działki obowiązywała zasada sprawiedliwego podziału czyli tworzono drogi pasmowe przebiegające od jednej granicy kompleksu do przeciwnej, aby uwzględnić zróżnicowanie jakości gruntów i w każdej działce zawrzeć udziały gruntów lepszych i gorszych stąd też działki są długie i wąskie w kierunku ich przebiegu jest zwykle w danej niwie równoległy, natomiast nie ma związku pomiędzy kierunkami tych działek w różnych niwach. We wsiach niwowych cały obszar zajęty przez wieś podzielony był na dwie części. Jeden z wydzielonych obszarów przeznaczony był pod zabudowę i była to niwa domowa. Obszar niwy dzielono na tyle części ilu było osadników. Rozrzucenie działek w różnych kompleksach zmusza do lokalizacji zagród w centralnej części wsi, aby był równomierny dostęp od bazy budowlanej gosp. do wszystkich jego działek stąd we wsiach z układem wielopasmowym gruntów urządzono osiedla w centrum. Trójpolowy system uprawy służył głównie jako instrument podziału pracy i zbiorów, a nie odrębnej własności. Każdy z mieszkańców wsi miał wydzielony pas gruntu w obrębie pól przeznaczonych pod dana uprawę, a poszczególne pola nie były oddzielone mie-dzami, co powodowało, że wszyscy mieszkańcy wsi musieli wykonywać w tym samym czasie podstawowe czynności uprawowe, np. żniwa, co było nazywane przymusem niwowym.