- lata 80'te - zmienia się powoli myślenie, ale brak zmian w prawie, choć w 1982 r. wprowadzono do konstytucji przepisy o TS i TK -» „konstytucjonalizm socjalistyczny wyczerpał swoje możliwości";
- postępujący rozpad systemu i choć brak zmian w relacjach organów państwowych (1988 - dymisja rządy Messnera), to powstaje system gwarancji konstytucyjnych -» 1980 - utworzono NSA, 1985 - utworzono TK, 1987 - utworzono RPO -* które torowały drogę nowym ideom;
- wiosna 1989 r. - Okrągły Stół -» rozmowy mające wypracować modus vivendi między władzą a opozycją:
* przywrócono legalność istnienia Solidarności nie tylko jako związku zawodowego, ale i politycznego;
* przyspieszone wybory do Sejmu (65% władza, 35% opozycja) i przywrócono Senat (równe);
* zmiany w konstytucji (nowela kwietniowa), głównie wprowadzono urząd prezydenta o silnych kompetencjach.
-» wybory przyniosły porażkę dotychczasowej władzy. Prezydentem zgodnie z ustaleniami został gen. W. Jaruzelski, a pierwszy rząd stworzył T. Mazowiecki.