89131

Taka definicja wskazuje, ze zachowek nie jest całym udziałem, który przypadałby danej osobie w dziedziczeniu beztestamentowym lecz jedynie jego częścią (a więc odpowiednim ułamkiem).

Ułamek będący podstawą do obliczenia zachowku także podlegał w rozwoju historycznym prawa rzymskiego zmianom:

a)    Jeżeli do dziedziczenia dochodziło na podstawie edyktu pretorskiego¹ ułamek taki wynosił 1/4.

b)    Jeżeli do dziedziczenia dochodziło na podstawie nowel justyniańskich to od 542 r. (wejścia w życie noweli 115^{2 3}), jeżeli spadkodawca miał czworo lub mniejszą liczbę dzieci ułamek taki wynosił 1/3, a jeżeli spadkodawca miał pięcioro lub większą liczbę dzieci ułamek taki wynosił l/2\

IV. Obliczenie wysokości zachowku

Na końcu mnożymy przez siebie oba ułamki: ułamek odzwierciedlający udział spadkodawcy w dziedziczeniu beztestamentowym i ułamek będący podstawą do obliczenia zachowku i... wychodzi nam należny uprawnionemu zachowek.

Przykład

Spadkodawca pozostawił po sobie syna (A), córkę (B), po zmarłej drugiej córce (C+) wnuczkę (Wl) i wnuka (W2), a po zmarłym drugim synu (D+) wnuczkę (W3) i wnuka (W4), matkę i dwóch braci.

Jak w takiej sytuacji obliczyć zachowek w okresie obowiązywania edyktu pretorskiego (A) i w okresie obowiązywania nowel justyniańskich (B)?

1

   W największym uproszczeniu na potrzeby obliczania zachowku pomija się przy tym początkowy rozwój tej instytucji w prawie rzymskim.

2

   A de facto w ograniczonym zakresie już wcześniej, bo od wejścia w życie w 536 r. noweli 18, która zachowek względem okresu obowiązywania edyktu pretorskiego podwyższyła.

3

   Taki system prowadził do ciekawych rozstrzygnięć, gdyż w wypadku, gdy spadkodawca miał czwórkę dzieci każde z nich otrzymywało po 1/12 majątku spadkowego [1/4 jako udział każdego dziecka w dziedziczeniu beztestamentowym x 1/3 jako ułamek potrzebny do obliczenia zachowku], jeśli spadkodawca miał pięcioro dzieci, każde z nich otrzymywało po 1/10 [1/5 jako udział każdego dziecka w dziedziczeniu beztestamentowym x 1/2 jako ułamek potrzebny do obliczenia zachowku], a w wypadku sześciorga dzieci ponownie po 1/12 [1/6 jako udział każdego dziecka w dziedziczeniu beztestamentowym x 1/2 jako ułamek potrzebny do obliczenia zachowku]. Niezależnie więc od tego, czy spadkodawca posiadał czwórkę lub szóstkę dzieci przypadająca im korzyść była taka sama.