80545

2

*    od 304 r p.n.e. gdy pontife.\ inaxiinus Flavius ogłosił formuły legii actiones i kalendarza prawny prawo stawało się dostępne również dla osób z poza kolegium pontyńków.

*    od ok. 250 r pierwszy plebejski pontife.\ inaxiinus Tiberius Coruncanius zaczął publicznie objaśniać prawo.

Źródła prawa w okresie przedklasycznym

—    Edykty urzędników (ius honorarium)

*    leges rzadko zajmowały się prawem prywatnym

*    wraz z rozwojem i ekspansją państwa tworzono urzędników mających kompetencje do tworzenia prawa. Najważniejsi z ruch to pretor miejski (od 367 r p.n.e.), pretor dla peregiynów (od 242 r p.n.e.).

*    pretor obejmując urząd ogłaszał swój edykt (edictiun pepertuiun) i choć teoretycznie nie był związany przepisami edyktu poprzednik, to w praktyce przejmowano przepisy, które się sprawdziły, uzupełniając je i zmieniając w miarę potrzeby.

*    od czasu lex Comelia de edictis (67 r p.n.e.) pretorzy byli związani swoim edyktem

*    W odniesieniu do ius civile prawo pretorskie spełniało trzy funkcje:

—► adiuvere - wspomagać realizację ius civile, np. ogłaszał sposób objęcia spadku przez heres extraneus.

—* supplere - uzupełniać ius dvile, np. udzielenie skargi tym stosunkom, które powstały wraz z rozwojem obrotu gospodarczego, a me były uwzględnione przez ius civile —* corrigere - poprawiać niesłuszne zdaniem pretora normy ius civile, np. nowy porządek dziedziczenia, exeeptio\v przypadku dolus i metus

—    Wpływ jurystów na rozwój i doskonalenie prawa

*    me były jeszcze źródłami prawa, to jednak pretorzy i mm urzędnicy, sami nie będąc często prawnikami, opierali się na radach i wskazówkach jurystów

*    juryści (zwani później vetereś) zajmowali się działalnością praktyczną, którą Cycero określił:

—► carere - układnie formularzy aktów prawnych, np. cautio Muciana, sdpulatio Atjuiliana —* agere - udzielanie pomocy stronom w toczącym się procesie, układanie formularzy procesowych. —* respondere - udzielanie porad prawnych tak sędziom, magistraturom jak i osobom prywatnym Ten rodzaj działalności nabrał z czasem ogromnego znaczenia.

*    Sextus Aelius Catus - uważany za twórcę jurysprudencji jako nauki; autor Tripertita - spisane ok. 200 r p.ne. - składało się z 3 części - tekst ustawy XII tablic, interpretacja ustawy, formuły legis actiones.

*    w II w p.n.e. - Manlius Manitius, Marcus Iunius Brutus i Publius Maciuś Scaevola —* dali podstawy prawu cywilnemu

*    w I w p.n.e. - pierwsze próby systematyzacji prawa

*    pod koniec okresu przedklasycznego - Mardus Quintus Scaevola —* autor dzieła Ius cirile (pierwsze systematyczne ujęcie ius civile), autor cautio Muciana. Tego uczeń - Aquilius Gallus - twórca actio doli i stipulatio Aąuiliana. Servius Sulpicius Rufus - autor pierwszego komentarzu do edyktu, autor licznych responsa.

Źródła prawa w okresie klasycznym

—    Zaprzestanie uchwalania leges - w wyniku zmiany formy państwa następuje powoli aż do końca I w

n.e.

—    Senatns consulta

*    jeszcze z czasów archaicznych — organ doradczy króla

* w okresie republiki udzielał auctoritas pat rum. ale od 339 r p.n.e. lex Pub li li a Philouis — senat udzielił z góry zgody na wszystkie uchwały zgromadzeń Tego własne uchwały były jedynie wskazówkami dla magistratór.