80610

*    Kupno żony - w drodze umowy między rodzinami mężczyzny i kobiety —» oddanie narzeczonej (z pewnymi symbolicznymi formalnościami), a narzeczony dawał rodzinie dary (uznano to za cenę kupna żony).

*    Kupno władzy (opieki) nad kobietą od ojca/opiekuna —> cena nabycia żony przekształciła się w opłatę zwaną wieno (wiano, Wittum, meta), która z czasem zaczęła przypadać kobiecie na wypadek owdowienia.

*    W drodze dwóch umów: zmówin i zdawin

—+ Zmówiny - wstępna umowa ślubna regulująca warunki i termin zawarcia małżeństwa. Narzeczony dawał ojcu cenę kupna lub zadatek i otrzymywał obietnicę zawarcia małżeństwa i przedmiot symbolizujący podjęcie zobowiązania (np. laskę). Czasem zmówin dokonywano wraz z osobą trzecią (dziewosłębem).

—* Zdawiny - uroczysta czynność prawna, której towarzyszył szereg symbolicznych działań. Zazwyczaj zdawinom towarzyszyły przenosiny oraz pokładźmy. Początkowo wola kobiety nie była brana pod uwagę, z czasem stała się niezbędna.

Kościelna forma zawarcia małżeństwa:

*    początkowo kapłan błogosławił parę (nie miało to znaczenia dla istnienia związku)

*    stopniowo od XI w. kościelna forma przyjmowała się wśród warstw wyższych, ale nie podważało to istnienia małżeństwa zawieranego na sposób świecki (szczególnie rozpowszechnione u chłopów)

*    od Soboru Trydenckiego (1545-1563) Kościół nie wymagał określonej formy zawarcia małżeństwa, ale zgodnej woli stron (małżeństwa umowne = małżeństwa tajemne).

*    zmówmy przekształciły się w zaręczyny (oświadczenie zamiaru zawarcia małżeństwa w przyszłości).

*    od Soboru Laterańskiego (1215 r.) Kościół starał się rozpowszechnić zapowiedzi w celu wykrycia przeszkód małżeńskich (przeszkody zrywające i przeszkody wzbraniające)

—► przeszkoda pokrewieństwa - w linii prostej bez ograniczenia, a w linii bocznej różnie • początkowo opierano się na komputacji rzymskiej (wg liczby urodzeń), ale z czasem przyjął komputację kanoniczną, opierając się na germańskim systemie parantel (wg liczby pokoleń, np. rodzeństwo w 1 stopniu) —•* rozszerzenie kręgu zakazanych małżeństw (przyjęte w X w. do 7 stopnia, na soborze Laterańskim do

4)

—► przeszkoda powinowactwa,

—► przeszkody pokrewieństwa sztucznego (adopcji),

—» pokrewieństwa duchowego (pomiędzy rodzicami chrzestnymi a chrześniakami)

—► przeszkoda różnicy wiary - przyjęta zwyczajowo.

—► przeszkoda różnicy pochodzenia - wprowadzona przez prawo świeckie

*    Przeszkody kanoniczne przejmowane były przez ustawodawstwo świeckie w celu zwalczania różnych niepożądanych stanów (np. ślubu małoletniego syna z dorosła kobietą, wtedy ojciec małoletniego utrzymywał bliższe stosunki z synową — tzw. świekrostwo, snochactwo)

Rozwiązanie małżeństwa

*    śmierć jednego z małżonków

*    za obopólną zgodą lub jednostronnie (z reguły mógł tylko mąż z określonych powodów jak zdrada, próba zabójstwa) —► oddanie żony do domu ojca. Porzucenie bez ważnych powodów - obowiązek zapłaty określonej sumy