91457

Strategia rozwiązywanie dylematów reprodukcji przez instrumentalne wykorzystanie rozbudowanej sfery publicznej powołuje do życia małą (nuclear) rodzinę nowoczesną o zredukowanych funkcjach. Dane empiryczne wskazują wyraźnie, że zgodnie z przewidywaniami polska rodzina ewoluuje w stronę nowoczesnego modelu reprodukcji: spada skloimość do zawierania małżeństw, podnosi się przeciętny wiek ich zawicrarua zarówno w przypadku kobiet, jak i mężczyzn, kobiety rodzą pierwsze dziecko coraz później oraz ograni czają dzietność.

Polityka społeczna w poprzednim ustroju w Polsce, postawy roszczeniowe:

Transformacja ustrojowa i przekształcenia w gospodarce, które nastąpiły na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych postawiły przed polityką społeczną nowe zadania. Do tego czasu polityka na rzecz rodziny w Polsce kształtowała się pod wpływem ustroju istniejącego od 1945 roku. Podporządkowana była ideologicznym zasadom ustrojowym i realnym procesom politycznym, ekonomicznym i społecznym tego okresu. Stopień aktywności państwa w fonnułow'aruu i realizacji zadań polityki społecznej na rzecz rodziny był różny. Często uzależniony od sytuacji politycznej w' kraju.

W okresach zagrożenia dla ówczesnego ustroju łatw^ro można zauważyć wzmożone działania i tworzenie nowych instrumentów' polityki na rzecz rodziny, np. w okresie stanu wojeruiego ustalono bardzo korzystne rozwiązania w zakresie pomocy zakładów pracy w spłacarriu kredytów dla młodych małżeństw. Było to bez wątpienia posunięcie populistyczne. Miało na celu uzyskanie poparcia ze strony młodzieży.

W tamtym okresie wypracowano kilka znaczących rozwiązań i systemów świadczeń na rzecz rodziny, które dorównywały rozwiniętym krajom zachodnim. Niestety, zasady szczegółowe nie pozwalały na pełną skuteczność tych systemów. Ustrojowe zasady podziału wpływały negatywnie na znaczenie dochodów indywidualnych otrzymywanych z tytułu własnych starań (pracy) na rzecz dochodów uzyskiw-anych w sposób pośredni, z funduszu spożycia społecznego.

W zakresie dostępu do świadczeń widoczne było stosowanie mejednorodnych kryteriów, co pow-odowało zróżnicow^rame różnych grup rodzirr. Widoczne to było szczególnie w praktyce, gdzie obok pełnej dostępności, np. szkolnictwa i służby zdrowia, istniała też dostępność ograniczona irmymi kryteriami:    wysokością dochodu, wielodzietnością, pochodzeniem społecznym, miejscem

zamieszkania.

Łatwo zauważalne w tamtym okresie były rozbieżności między upraw^rnieniami a ich realizacją, wynikające zresztą z przyczyn subiektywnych. Część rodzin nie chciała korzystać z wielu świadczeń, zwłaszcza w naturze. Świadczenia pieniężne z kolei, po spełnieniu określonych wanmków, miały charakter roszczeniowy.

Powstawaniu i utrwalaniu się postaw roszczeni owych sprzyjało przede wszystkim odgrywanie przez państwo roli wiodącego podmiotu polityki społecznej na rzecz rodziny. Było traktowane jako główmy gwarant prawa do świadczeń. Sytuacja taka czyniła z obywał eh jedyme odbiorców pomocy, nie dając możliwości wpływu na kształt polityki społecznej.

Zmiany w polityce społecznej Polski po 1989 r.:

Zmianie ustroju politycznego i systemu gospodarczego w Polsce towarzyszyły nowe deklaracje dotyczące kształtowmria polityki społecznej, w tym polityki na rzecz rodziny. Pojawiło się pytanie o założenia i podstawy nowej polityki społecznej. Gdzie szukać jej głównego podmiotu, a może ma być icli kilka? Wg Ardclliego polityka ta nie pownura opierać się na założeniu wyraźniej dominacji państwa, jednostki lub grup i organizacji społecznych. W warunkach polskich oparcie jej na którymkolwiek z nich nie daje bowiem żadnej gwarancji efektywnego systemu zaspokajania potrzeb Stwierdzenie braku spójnej wizji pożądanej polityki społecznej wydaje się być irzasadnione. Trudno doszukać się konkretnego jej modelu utworzonego w oparciu o wyraźną luerarcluę wartości. Mimo tych problemów, nastąpiła zmiana polityki społecznej, a w obrębie polityki na rzecz rodziny. Z tą różnicą, że wytyczały ją teraz nowe przesłanki, adekwatne do zachodzących przemian, a mianowicie: Przestanki ustrojone i prawne (np. powstało wiele instytucji prawnych i o cliarakterze non-profit, które podejmowały działalność na rzecz określonych grup rodzin lub dzieci; rodzina jest cluoniona przez Konstytucję RP i przepisy kodeksu rodzirmego i opiekuńczego)

Przestanki ekonomiczne i społeczne (np. ograniczone zostały możliwości państwa w finansowaniu świadczeń pieniężnych i w naturze)