93736

Ezop - „Żywot” i „Przypowieści”

Pierwsza biografia literacka niewolnika-bajkopisarza powstała już w ok. VI w. p.n.e. „Żywot” jest opowieścią o wyzwoleniu i karierze niewolnika, który dzięki swoim talentom staje się doradcą królów i nauczycielem narodów. W renesansie „Żywot” odżył jako „książka współczesna”. Biernat z Lublina uwspółcześnił przygody i poglądy Ezopa.

Celem „Źywotu Ezopa” było dostarczenie mniej wykształconym czytelnikom popularnej i ciekawej lektuiy oraz obrona i uświetnienie języka polskiego. Postać Ezopa została zbudowana ze „sprzeczności pozorów i prawdy”, gdzie pozorami są błazeństwo, fizyczna brzydota i pochodzenie z nizin społecznycli, a prawda wewnętrzna to spryt, rozum, wewnętrzna wolność, konkretność wiedzy i doświadczeń.

W kreacji bohatera występują opozycje: niewolnicze pochodzenie i szlachetność rozumu, brzydota i wysokie walory intelektualne. Brzydota jest typową cechą błazna-plebejusza, prostaka. Jest także często podkreślana i przypominana (prowokacja estetyczna). Podkreślone zostaje także plebejskie pochodzenie. Ezop, mimo że b>4 „urodzenia niewolnego” był „rozumu ślachetnego” (prowokacja socjalna). Łączy się to w paradoksy i antynomie, które są elementem organizującym akcję „Żywota”.

Utwór posiada także wymowę współczesną. Obok plebejskich ambicji i marzeń pojawia się także krytyczny stosunek wobec feudalno-kościelnego porządku i feudalnych autorytetów. Szlachectwem bohatera-plebejusza jest jego rozum (według programu renesansu była to podstawa awansu). W utowrze pojawia się kult nauki i rozumu ludzkiego. „Żywot” pokazuje, że mądrość jest jedyną prawdziwą wartością, która poprowadzi człowieka do bogactwa. Mądrość jest również gwarancją nieśmiertelności „Boć mądrzy nie umierają,/ Jako szaleni mniemają,/ A po śmierci prawie żywią,/ Ludzi rządząc nauką swą.”

Ezop toczy bardzo ważną walkę - walkę o wolność. Dlatego stara się w sposób błazeński udowodnić głupotę otoczenia i swojego pana. Wolność również zostaje zdobyta dzięki rozumowi i inteligencji (Ezop namawia swojego pana Ksanta do odesłania go do ludu samiskiego, który oczekiwał rady - poruszona kwestia „dla pożytku wspólnego”). Jest to kolejny postulat programu Biernata z Lublina. Ezop dzięki swojej inteligencji potrafi również później poradzić sobie w życiu - dzięki opowiadanym bajkom nie pozwala aby Samijczycy wydali go znowu Krezusowi, a byłego pana zjednuje bajką o świerszczu i ptaszniku. Dzięki temu lud Samijczyków zostaje uwolniony i uzyskuje suwerenność (patetyczna apoteoza plebejusza i jego zasług dla państwa). Ezop był więc bajkopisarzem, wynalazcą bajki zwierzęcej. „Żywot Ezopa” jest biografią bajkopisarza”, a bajki sposobem przekazywania doświadczeń mędrca i jego wiedzy o świecie i człowieku.

Ezop był także nauczycielem moralności (rady udzielane przybranemu synowi Enusowi).

W bajkach dominuje niechęć do możnych, oskarżanie ich o nadużycia, przemoc, dbanie o własny interes i działanie na szkodę publiczną.

Występuje tu także pochwała cnót społecznych (mierność - poprzestawanie ma małym i własnym) oraz apoteoza pracy i przestroga przed próżniactwem.

Według Biernata aby istniała zgoda w Rzeczypospolitej niezbędna jest mediacyjna rola państwa i sprawiedliwa władza.

„Opisanie krótkie Żywota Ezopowego i też inszych spraw jego”

1. Przedstawienie postaci - Ezop • Szlachetny niewolnik