93846

Oprócz obrazowania czasowego występuje obrazowanie przestrzenne, które pozwala wprowadzić m.ia „podróże w czasie” znane z opowiadań fantastycznych. Klasyczna fizyka tłumaczy przestrzeń jako trójwymiarową rozciągłość jednorodną, wykazującą we wszystkich kierunkach te same właściwości, a tym samym nieskończoną i nieograniczoną. Potocznie mówi się o skończonych fragmentach, rozumianej wg powyższej definicji, przestrzeni.

Dwojako można rozumieć przestrzeń literacką. Z jednej strony rzeczywistość przedstawiona posiada cechy przestrzenne i sama wypełniona jest przedmiotami przestrzennymi, a z drugiej sam utwór literacki stanowi fragment przestrzeni. Gężko znaleźć jednak jakieś asocjacje między tymi typami spojrzeń na to zagadnienie. Konstrukcja przestrzenna jako wygląd optyczny ograniczona jest uznanymi konwencjami (czcionka, akapity). Różnych eksperymentów graficznych próbował w swoim dziele Mobile francuski pisarz Michel Bator, co uniemożliwiło jasną identyfikację gatunkową utworu. Tworzono także na przykład książkę pod postacią obiektu, który pozwalał odczytywać fragmenty w dowolnej kolejności. Nieliczne występowanie tego rodzaju innowacji prowadzi do wniosku, że przestrzeń literacką należy analizować jako rzeczywistość zawartą w utworze literackim.

Przestrzeń tak definiowana jest terytorium, na którym rozgrywają się zdarzenia. Należą do niego przedmioty oraz zjawiska przyrody. Do elementów tworzących przestrzeń należy zaliczyć postacie, ale ze względu na funkcje psychiczne muszą być rozpatrywane oddzielnie. Wypowiedzi, które komunikują o tworach przestrzennych, nazywane są opisami. Wyróżnia się opisy krótkie i scalone (rozbudowane). Na opis składają się:

1)    Identyfikacja przedmiotu i kategoryzacja go.

2)    Wskazanie części składowych przedmiotu i określenie związków przestrzennych

między nimi

3)    Wymienienie właściwości charakteryzujących przedmiot

4)    Określenie stanów fizycznych

5)    Wprowadzenie informacji niewynikających z obserwacji

6)    Ocena przedmiotu

7)    Interpretacja - emotywna, alegoryczna lub symboliczna

Ze względu na kompetencje narratora wyróżnić można opis bezpośredni (bez ingerencji kognitywnych) oraz opis zmediatyzowany (uwzględniony punkt widzenia i stanowisko narratora). Opis tego samego przedmiotu może zostać przedstawiony na wiele sposobów. Wszystko zależy od odczuć estetycznych opisującego, jego precyzji i wreszcie dobom odpowiedniego słownictwa oraz frazeologii. Części składowe opisu nie wymagają tygorystycznego uporządkowania, w przeciwieństwie do czynności. Możliwe jest komponowanie opisu od ogółu do szczegółu lub odwrotnie, porządkowanie elementów ze względu na nastawienie narratora itd. Opis może być prowadzony z jednego punktu widzenia (narratora) albo kilku postaci. Kinetyzacja opisu przedmiotu, wprawienie go w ruch, zbliża się formą do opowiadania. Scalone opisy tworzą rzeczywistość przedstawioną.

Kategoryzacja tworów przestrzennych:

1.    Reprezentacja analogiczna (odwołanie do doświadczenia potocznego) - fantastyczna

2.    Ujęcie dyskursywne i ilościowe - ujęcie sensoryczne i jakościowe