94739

40/3. Zakaz reformationis in peius - w kpa i sądowoadm.

Zakaz reformationis in peius - (nie jest wprowadzony, ale postuluje się za jego wprowadzeniem do prawa administracyjnego, cywilnego i karnego) - istota tego zakazu polega na tym, że organ odwoławczy nie może zmienić rozstrzygnięcia zawartego w decyzji administracyjnej organu I instancji na niekorzyść strony. Wprowadzenie zakazu reformationis in peius wywodzi się z istoty środków zaskarżenia. W związku z tym organ odwoławczy powinien konwalidować tylko te czynności i rozstrzygnięcia, które przez uchybienia organu I instancji krzywdzą stronę odwołującą się.

argumenty przemawiające za odrzuceniem tej instytucji, to: konstrukcja odwołania (wniesienie odwołania przenosi na organ odwoławczy kompetencje do ponownego rozpatrzenia sprawy indywidualnej. Wynika z tego, Ze zakres postępowania odwoławczego powinien co najmniej odpowiadać zakresowi postępowania prowadzonego w I instancji, a decyzja podjęta -powinna być bardziej doskonalsza, oparta na wszechstronnie ustalonym stanie faktycznym i zgodna z prawe. Organ odwoławczy powinien mieć więc możliwość zajęcia w danej sprawie stanowiska zgodnego z warunkami niezależnie od rozstrzygnięcia przyjętego w decyzji organu I instancji).

Argumenty przemawiające za wprowadzeniem tej instytucji - przemawia potrzeba stworzenia stronie możliwości podjęcia obrony jej interesów. Brak zakazu ogranicza bowiem swobodę strony w podjęciu dalszej obrony swoich interesów w obawie przed pogorszeniem tej sytuacji, którą ukształtowała decyzja I instancji. Zakaz reformationis in peius wchodzi ponadto w skład systemu gwarancji prewencyjnych prawidłowości działania organów administrujących. Według art..l39 kpa organ odwoławczy nie może rozstrzygnąć sprawy indywidualnej na niekorzyść

strony, chyba Ze zaskarżona decyzja rażąco narusza prawo lub rażąco na rusza interes społeczny.

Zakaz reformationis in peius został więc oparty w kpa na 2 rozłącznych kryteriach:

1)    kryterium dopuszczalności zmiany decyzji zaskarżonej na niekorzyść strony odwołującej się w wyniku rażącego naruszenia prawa w decyzji organu I instancji - przez rażące naruszenie prawa należy rozumieć tylko kwalifikowane przypadki naruszenia prawa (fałszywe dowody, decyzja wydana w wyniku przestępstwa, decyzja wydana przez organ wyłączony, strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu, wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności, brak uzgodnienia kwestii wstępnej itd.) - dopuszczalność zatem odstąpienia od tego zakazu należy ocenić pozytywnie. Wyznaczenie granic zakazu reformationis in peius w ten sposób oznacza, że naruszenie prawa, które nie ma charakteru rażącego, ulega sankcji w przypadku, gdy strona odwołująca się nabyła prawo na podstawie decyzji organu I instancji. Dopuszczalność reformacji decyzji organu I instancji zostaje wobec tego uzależniona od przesłanki, której treścią jest ochrona praw nabytych strony odwołującej się od decyzji. Naruszenie w decyzji odwoławczej tej przesłanki przez organ odwoławczy należy zakwalifikować jako rażące naruszenie prawa. Zgodnie z art.139 kpa - organ odwoławczy nie może wydać decyzji na niekorzyść strony odwołującej się - niedopuszczalne jest zastosowanie wykładni rozszerzającej do przesłanek odstąpienia od zakazu reformationis in peius.

2)    kryterium dopuszczalności zmiany decyzji zaskarżonej na niekorzyść strony odwołującej się w wyniku rażącego naruszenia interesu społecznego decyzją I instancji - dopuszczalność reformationis in oeius możliwość reformacji decyzji I instancji w przypadku naruszenia prawa, którego nie kwalifikuje się jako rażącego oraz z powodu wadliwych decyzji pod względem celowości, jeżeli oba te elementy mieszczą się w przesłance rażącego naruszenia interesu społecznego. Pojęcie rażącego naruszenia interesu społecznego należy do pojęć nieostrych i z tego względu organ ma szeroką swobodę interpretacji przepisu i będzie mógł dokonać reformacji decyzji organu I instancji na niekorzyść strony odwołującej się z uwagi na każdy rodzaj wadliwości tej decyzji.

W postępowaniu podatkowym Ordynacja Podatkowa nie wprowadza jednolitej konstrukcji zakazu reformationis in peius. Wg art.234 op organ odwoławczy nie może wydać decyzji na niekorzyść strony odwołującej się, chyba że zaskarżona decyzja rażąco narusza prawo lub interes społeczny. Wprowadzony w art.234 op zakaz uchyla art.230 op stanowiąc: „W przypadku, gdy w toku postępowania odwoławczego organ rozpatrujący odwołanie stwierdzi, Ze zobowiązanie podatkowe lub podstawa opodatkowania zostały ustalone lub określone w kwocie niższej, niż to wynika z przepisów prawa podatkowego, zwraca sprawę organowi podatkowemu I instancji w celu zmiany wydanej decyzji".