94821

zdrowia itp). W Polsce w 1997 roku Stanowiły one ponad 40% W naszym kraju wysoki udział w tych wydatkach mają także koszty obshigi długu, krajowego i zagranicznego. W praktyce ścisła zgodność docłiodów i wydatków budżetowych (równowaga) jest zjawiskiem rzadkim. Gdy dochody przewyższają wydatki, występuje nadwyżka budżetowa, gdy wydatki przekraczają dochody, pojawia się deficyt budżetowy. W dzisiejszych czasach deficyt budżetowy jest zjawiskiem nagminnym Rząd zaciąga wówczas długi Robi to. drukując pieniądze lub sprzedając obligacje skarbu państwa O pierwszym z tych sposobów powiemy w następnym pimkcic tego rozdziału. W cywilizowanych krajach kapitalistycznych drugi sposób nic różni się w istocie od pożyczek zaciąganych przez inne podmioty. Jest to zobowiązanie do zwrócenia w^f umówionym czasie pożyczonych pieniędzy, za którą to pożycdtę rząd płaci procenty. Cała opęracja jest dokonywana przez odpowiedni bank. Należ)' zwrócić uwagę, że deficyt budżetowy jest wielkością określaną w skali roku. Natomiast dług publiczn5r jest to skumulowana wielkość dhigów zaciąganych przez szereg łat na pokrycie kolejnych deficytów. Zaciąganie dhigów przez państwo nie musi świadczyć o jego rozrzutności lub nieprzezomości. Należy pamiętać, że rząd ma określone stałe wydatki, podczas gdy dochody, jako związane z aktywnością gospodarczą, mogą się znacznie wahać w zależności od koniunktury Można by więc oczekiwać w różnych okresach pojawiania się na zmianę deficytu lub nadwyżki budżetowej Tak bywa jednak rzadko. Współcześnie niemal regułą jest systematyczny deficyt i nieustanny wzrost długu publicznego. Niesie to ze sobą dwa niebezpieczeństwa. Pierwsze to rosnące koszty obshigi długu (odsetki, wykup obligacji), które zwiększają wydatki państwa, zmuszając do dalszego zadłużania się. Można więc wpaść w spiralę zadłużenia Drugie niebezpieczeństwo, niestety nieczęsto uświadamiane przez polityków i szersze kręgi społeczeństwa, to przerzucanie dzisiejszych kłopotów i skutków dzisiejszej rozrzutności na barki następu)’ch pokoleń, a więc też własnych dzieci i wnuków. Jakie są główne metody stabilizowania finansów publicznych? Aby obniżać deficyt lub nawet uzyskać nadwyżkę budżetową, która mogłaby posłużyć do redukcji zadłużenia, trzeba obcinać wydatki i (lub) zwiększać podatki Obie te metody wywołują niezadowolenie i opór obywateli. Obie też często są niekorzystne dla gospodarki Jak mówiliśmy, wzrost podatków obniża skłonność do zwiększania aktywności gospodarczej i powiększa szarą strefę. Tym samym jest środkiem zawodnym. Per saldu można więc osiągać mniejsze dochody niż przedtem To samo można powiedzieć o cięciu wydatków. Oprócz niezadowolenia obywateli, oznacza ono także mniejsze zakupy rządowe, co osłabia koniunkturę Dotychczas przyjmowaliśmy, że zobowiązania państwa wobec własnych obywateli lub zagranicy są dotrzymywane. W historii wielokrotnie tego nic przestrzegano. Przykładali może być pozbywanie się długu państwowego mniej lub bardziej brutalnymi metodami, szczególnie w państwach totalitarnych W faszystowskich Włoszech odłożono jego spłatę ad calendas Graecas; skreślane dhigów nastąpiło w Niemczech hitlerowskich i w Rosji Sowieckiej. W PRL nieekwiwalentnie wymieniono stare piaiiądze na nowe (w 1950 roku tylko część zasobów ludności wymieniano w stosunku 3 zł nowe za 100 zł starych, resztę w relacji 1 zł nowy za 100 zł starych). Powróćmy jednak do cywilizowanego kapitalizmu.

Jest jeszcze trzeci sposób pokrywania deficytu budżetowego: wyprzedaż majątku skarbu państwa Przykładali jest prywatyzacja, która obecnie w Polsce daje budżetowi znaczne dochody. Sprawę tę odkładani)' do rozdziału 21. gdyż ma znacznie bogatszą treść, a jako źródło docłiodów państwowych jest środkiem czasowym