94838

Zmniejszenie rezerw złota w kraju mogło nastąpić w wyniku wywozu złota za granicę w celu pokrycia zobowiązali (przy ujemnym saldzie bilansu płatniczego) oraz w wyniku zwiększenia tezauryzacji złota i zużywania go na cele przemysłowe i jubilerskie z powodu na przykład osłabiana zaufania do waluty (przy wzroście cen). W tym przypadku zmniejszanie się zapasów złota prowadziło do spadku wielkości obiegu pieniężnego (mniej banknotów i droższy kredyt), pogarszało koniunkturę, obniżało poziom aktywności gospodarczej i w efekcie następował powrót do równowagi płatniczej przy niższych cenach.

Z kolei zwiększanie rezerw złota w banku emisyjnym mogło następować z różnych powodów: napływu złota z nowej produkcji, dodatniego salda bilansu płatniczego, zmniejszenia tezauryzacji prywatnej wraz ze wzrostem zaufania do pieniądza (np. przy spadku cen). W takim przypadku zwiększano emisję banknotów i obniżano stopę procentową od kredytów, co wpływało na pobudzenie koniunktury i na ogół następował wówczas wzrost cen.

Automatyzm systemu waluty złotej widać doskonale w stosunkach międzynarodowych. Jeżeli w jakimś kr aju ceny towarów zwiększały się przy niezmiaiionym parytecie monetarnym, to kraj tai stawał się droższy w stosunku do innych. W efekcie prowadziło to do nadwyżki importu nad eksportem i powitania deficytu w bilansie płatniczym Na pokrycie deficytu złoto odpływało za granicę. Wtedy

bank anisyjny podnosił caię kredytu, co ograniczało inwestycje, zatrudniane, dochody i popyt w gospodarce Hamowało to zwyżkę cai. a nawet je obniżało. Natomiast w krajach, do których złoto napływało, następowała ekspansja kredytów, wzrost inwestycji, zatmdniaiia. dochodów i popytu. Pow'odowało to wzrost cai krajowych. Przepływ złota między krajami działał więc w kiaunku wyrównywania poziomów cai wyrażonych w złocie.

Póki rządy i banki caitralne przestrzegały opisanych reguł, systan ten. działając samoczynnie, zapobiegał nadmiernej ekspansji kredytowej, powstawaniu inflacji, bronił siły nabywczej piaiiądza. Równocześnie jednak mechanizm tai nie był nastawiony na zwalczanie wahań koniunkturalnych i był słabo powiązany ze zmianami poziomu aktywności gospodarczej Waluta złota, pizez powiązanie poziomu cen w kraju z poziomem cai światowy cli. powodowała, że nie było możliwe prowadzane w tym zakresie samodzielnej polityki gospodarczej. Kraje, które utrzymywały rozwinięte stosunki handlowe, nie mogły decydować w sposób autonomiczny w sprawach walutowych. Zasady waluty złotej dawały prymat stałości waluty nad stanan koniunktury w kraju.

Pierwsza w-ojna światowa przyczyniła się do upadku waluty złotej (zawieszenie wymianaIności banknotów na złoto, brak monet złotych, pojawienie się papierowych biletów' bezpośrednio anitowaiiych przez rządy w ilości niezależnej od zapasów złota). Finansowanie wydatków wojennych wzmogło emisję piaiiądza papierowego Po zakaiczaiiu wojny w większości krajów kapitalistycznych (poza Stanami Zjednoczonymi) nadał utrzymywał się systan piaiiądza papierowego, któranu towarzyszyła inflacja i zmiaine kursy walutowe Powojenny chaos walutowy interpretowano jako wynik braku systanu waluty złotej i dążono do ponownego jej wprowadzaiia. W łatacłi 1922—1931 reaktywowano systan waluty złotej w formach zmodyfikowanych: systemu waluty sztabowo-złotej igold bntlion standard/ i systemu waluty dew izowo-złotej (gołd esc hangę standard). Bardziej powszechnym systeman okazał się system dewizowo -złoty, w którym obieg piaiiężny w kraju był uzależniony od zapasów złota i dewiz Systan waluty dewizowo-złotej pi zetiwał w większości krajów do czasu

wielkiego kryzysu 1929—1933. W Polsce odstąpiono od systanu waluty złotej dopiero w 1936 roku. Uważa się, że fakt ten opóźnił wychodzaiie Polski z kryzysu.

W gospodarce ogarniętej kiyzyscm poszczególne kraje (z wyjątkian Stanów Zjednoczonych) kolejno zawieszały wymianaIność swoich walut na złoto, a wielkość obiegu pieniężnego przestała być uzależniona od zapasów złota i dew^riz Nastąpiło przejście do systanu piaiiądza kierowanego.