98828

■    przeszłość jawiła się im jako Chrystus niewinnie ukrzyżowany, który wszystkich zbawi, przeszłość postawili w centrum (jak w układzie Ptolemeusza - Ziemia)

Typ, ideał romantyzmu to:

■    zapaleniec, fantastyczny marzyciel, na poły bohater, na poły szaleniec

■    chce pchnąć świat na nowe tory, ale nie liczy się z faktami

■    trochę sceptyk, trochę idealista, trochę mistyk, trochę panteista

■    o sobie mówi:

Oto ja sam, jak drzewo zwarzone od kiści!

Sto we mnie żądz, sto uczuć, sto uwiędłych liści. (Słowacki, Kordian)

■    ma swoją religię i swoją moralność

■    ma swoje wyobrażenia o przeszłości i pogląd na teraźniejszość

■    demokrata lub arystokrata, w zależności od wychowania

■    jest nienaturalną i nieprawdopodobną mieszaniną charakteru, to karykatura człowieka

Klasycy zarzucali romantykom prowincjonalizmy i niegramatyczne zwroty, ale akurat język oni zepsuli najmniej.

Gorsze skutki odbiły się na pokoleniu doby romantyzmu:

■    mierzono siły na zamiary, a nie zamiar podług sił

■    pogardzono rozumem i doświadczeniem

■    chciano mierzyć wszystko uczuciem, gdy w innych krajach rozum brał górę

■    cofnięto umysły do dzieciństwa, przywołując duchy i upiory

Dzisiejsze prace o dawnych epokach poniewierają klasykami i bezkrytycznie wielbią romantyków. A klasycy byli ogniwem rozwoju myśli i poezji, bez których romantyzm by się nie pojawił.

Z czasem zmieniają się estetyczne wyobrażenia i to w stosunku do nich powinny być oceniane dorobki epok.

I klasycy, i romantycy byli koniecznymi przejawami myśli polskiej oraz dążeń i ogólnoeuropejskich wyobrażeń.