98907

Przesłanki bezprawności czynu

Zgodnie z art. 2 Projektu, czyn jest międzynarodowo bezprawny, gdy spełnione są łącznie dwie przesłanki:

A)    Czyn może być przypisany państwu.

B)    Czyn stanowi narzucenie międzynarodowego zobowiązania państwa.

Ad. A.) Państwo jest bytem abstrakcyjnym a zatem określić należy za czyje czyny państwo odpowiada. Państwu można przypisać czyny:

1.) Jego organów, niezależnie od ich usytuowania w strukturze władzy państwowej, zwłaszcza zaś państwo ponosi odpowiedzialność za:

a)    czyny organów ustawodawczych

Sprawa Westa (Amerykańsko-Meksykańska Komisja Mieszana; 1927 rok)

Ameiykański wiertniczy został zamordowany na terytorium Meksyku przez bandytów, w stosunku do których następnie zastosowano dekret amnestyjny, obejmujący osoby winne rebelii i buntu. Zdaniem Komisji Meksyk ponosił odpowiedzialność międzynarodową w związku z tym, że nie ukarał efektywnie sprawcy zbrodni: „Udzielenie amnestii za przestępstwo ma ten sam skutek w prawie międzynarodowym, co nieukaranie tego przestępstwa [...]. Wynika z [tego] [...] odpowiedzialność państwa. Meksyk udzielił amnestii mordercom Westa i dobrowolnie pozbawił się możliwości ścigania i ukarania ich. W konsekwencji Komisja przyznała [Stanom Zjednoczonym] odszkodowanie w wysokości 10.000 USD”.

b)    czyny organów władzy wykonawczej

Sprawa EUREKO v. Polska (Trybunał Arbitrażowy, 2005 rok)

Holenderska spółka EUREKO nabyła w 1999 roku od polskiego Skarbu Państwa pewną pulę akcji prywatyzowanego PZU. Z umowy sprzedaży wynikało, że Polska zamierza sprzedać, a EUREKO zamierza kupić dalsze akcje PZU, by holenderska spółka uzyskała ich większościowy pakiet. Do dziś - w związku z uchylaniem się od realizacji umowy przez kolejne rządy RP - Polska nie sprzedała EUREKO pakietu większościowego.

Zgodnie z art. 3 ust. 5 polsko-holenderskiej umowy z 1992 roku o popieraniu i wzajemnej ochronie inwestycji: „Każda Umawiająca się Strona będzie dotrzymywać każdego zobowiązania podjętego względem inwestycji dokonywanych przez inwestorów drugiej Umawiającej się Strony”.

EUREKO wystąpiła do międzynarodowego trybunału arbitrażowego ze skargą przeciwko Polsce, zarzucając jej m. in. naruszenie art. 3 ust 5 opisanej wyżej umowy międzynarodowej.

Trybunał w wyroku wstępnym stwierdził, że „działania i zaniechania Rządu Polskiego zostały uznane za nieuczciwe i niesprawiedliwe i w efekcie wywłaszczające [...]. Naruszają [one] zobowiązania z art. 3.5. Traktatu do „przestrzegania zobowiązań, jakie mógł zaciągnąć w odniesieniu do inwestycji inwestorów” Królestwa Holandii”.

c)    organy władzy sądowniczej

Sprawa statku Costa Rica Packet (GBR v. Holandia; arbitraż, 1891 rok)

Kapitan statku australijskiego został aresztowany przez władze holenderskie pod zarzutem dokonania kradzieży alkoholu z przypadkowo napotkanej a porzuconej przez załogę na pełnym morzu jednostki. Arbiter ustalił, że w danym przypadku sądy holenderskie nie były uprawnione do sądzenia kapitana australijskiego statku. Biorąc dodatkowo pod uwagę, że zgromadzone dowody nie uzasadniały aresztowania a z zatrzymanym niewłaściwie się obchodzono - arbiter nakazał Holandii wypłacenie określonej sumy tytułem odszkodowania.

Państwo nie może uchylić się od odpowiedzialności za akty własnych sądów w oparciu o

2