99669

Doktryna ta z biegiem lat stała się bardziej elastyczna, co powodowało jej najrozmaitsze interpretacje. Największą role odegrała w okresie absolutyzmu, służyła wtedy uzasadnieniu nieograniczonej władzy króla.

DOKTRYNA PATRIARCHALNA

Doktryna ta swoje korzenie ma we wczesnym średniowieczu, ale pełny kształt zawdzięcza siedemnastowiecznemu myślicielowi Robertowi Filmerowi obrońcy absolutyzmu królewskiego.

Filmer uważał, że państwo powstało w procesie mechanicznego łączenia rodów w plemiona, plemiona w większe całości, aż do państwa włącznie. Działo się to przy zachowaniu zasady patriarchalnej władzy opiekuńczej.

W swoim dziele „Patriarcha" opierając się na cytatach z Biblii starał się wykazać, że król posiada władzę jako patriarcha swego narodu i spadkobierca biblijnego Adama. Władzę państwową przyrównywał do władzy starszego rodu(wodza plemienia) sugenijąc, że jest ona sprawowana w interesie całego społeczeństwa.

Według Filmera społeczność państwowa nie była wynikiem przemyślanych decyzji, lecz organizmem naturalnym, bez którego jednostka nie mogła istnieć. Analizując idee umowy społecznej, wykorzysmje jej niekonsekwencje, ponieważ żądanie powszechnej zgody czyni nielogicznym twierdzenie, że większość może narzucić swoją wolę mniejszości, a szczególnie pogląd, że zawarta w przeszłości umowa ma obowiązywać wszystkie następne pokoleiua.

Zdaniem autora wszyscy ludzie, rodząc się mają określone miejsce w grupie społecznej. Podlegają rodzicom i władzy państwowej, która jest warunkiem istnienia każdego społeczeństwa. Naturalna zależność człowieka od zwierzchności to podstawa jego zobowiązali społeczno-politycznych. Wynikał stąd obowiązek posłuszeństwa wobec każdej władzy, w związku z tym Filmer uważał, że najlepszym ustrojem jest monarchia absolutna gwarantująca siłę. porządek i stabilność społeczeństwa. Osoba panująca posiadała pozycję ojca w rodzinie z tą różnicą, że jej władza rozciągała się na wszystkich poddanych.

DOKTRYNA PATRYMONIALNA

Sformułowana została w XIX w przez Szwajcara Ludwiga von Hallera. Źródłem powstania władzy państwowej była własność ziemiftzn. ojcowizna, majątek rodowy)

Koncepcja patrymoniabia ujmowała państwo jako dziedziczną własność dynastii panującej, zgodnie z tą zasadą państwo miało podobne zasady dziedziczenia jak w stosunkach prywatnoprawnych. Z czasem dały się zauważyć także elementy publicznoprawne takie jak wiec będący formą udziału obywatela w sprawach publicznych - w praktyce decyzje podejmowano w obrębie panującej dynastii.

Z charakterem patrymonialnym państwa związane było m in. prawo książęce, wg. którego monarcha posiadał władzę zwierzchnią w tym także sąd nad ludnością, prawo poboru danin i żądania poshig na rzecz księcia i jego urzędników. Z prawa książęcego wynikały też regalia -głównym było uznanie za własność króla wszystkich ziem nie należących do możnych tzn. terenów zamieszkałych przez wolnych chłopów oraz ziem meuprawnych- puszcz i wód.

DPKIR1M >:QWQŹ1TISE

Do teorii nowożytnych powstałych od zakończenia średniowiecza zaliczamy:

1) umowę społeczną

2)    podbój

3)    proces rozwarstwienia klasowego

4)    teorię socjologiczną

5)    teorię psychologiczną.

UMOWA SPOŁECZNA

Pewne elementy tej teorii zostały sformułowane już w starożytności, rozwinięta została w XVII i XVIII wieku. Teoria ta głosiła, iż państwo nie jest tw'orem sił nadprzyrodzonych, ale samego społeczeństwa, które zdobię jest stworzyć ustrój taki. jaki najlepiej odpowiada jego interesom

Jednym ze zwolenników tej koncepcji był Grocjusz (1583-1645). Zasłyną on głównie jako twórca nowożytnej szkoły prawa natury. Zdaniem Grocjusza, cechą niezmiennej naniry ludzkiej był popęd społeczny tzn., że człowiek posiadał naniralny pociąg do łączenia się z innymi ludźmi w celu (przynajmniej teoretycznie) rozumnego i zdrowego współżycia. Jakkolwiek dokonanie wyboru ustroju należało do kidzi. to nie oznaczało to. że do ludu na zawsze należała suwerenność. Ludzie mogli się jej zrzec. Zwierzdiność polityczna podobnie jak własność mogła być przedmiotem obrotu. Gdyby lud w umowie przekazał władzę jednostce, to była by to władza legalna nawet, jeśli był by to absolutyzm. Ludność była zobowiązana dotrzymać warunków umowy. Wypowiedzenie poshiszeństwa mogło nastąpić w wypadku naruszenia warunków tej umowy.

Koncepcja umowy stała się jedną z zasadniczych konstrukcji nowożytnej myśli politycznej. Dzięki mej znaleziono moralne uzasadnienie obowiązków politycznych ciążących na jednostce, było to dobrowolne samo zobowiązanie się wobec państwa.

W taki sposób stworzono fikcje, że prawa i obowiązki rodzą się z autonomicznej decyzji tak jakby jej dobrowobie przyrzeczenie mogło uzasadnić istmeme państwa i władzy.

Drugim zwolennikiem teorii umowy społecznej był Thomas Hobbes (1588-1679) do historii przeszedł jako wybitny filozof i teoretyk polityki.

Twierdził, że natura człowieka jest antyspołeczna, ponieważ nie chce się on pogodzić z równością, dążąc do coraz większej ilości dóbr. większej władzy, większego szacunku od innych. W rezultacie prowadziło to do konfliktów i przemocy. W związku z tym stanem naturalnym życia człowieka była wojna wszystkich ze wszystkimi. Nie musiały być to realne walki, ale nieustanna groźba konflikni, czyli stan ciągłego napięcia

W takim stanie panowała wprawdzie naturalna wolność, ale prowadziło to do całkowitej anarchii i zagrożenia bytu słabszych. Człowiek w opinii Hobbesa nie był niewolnikiem własnych namiętności, był istotą rozumną, obdarzoną instynktem samozachowawczym. Ten instynkt kazał człowiekowi rezygnować z wojny i naturalnej swobody na rzecz dążenia do pokoju i porozumienia z innymi ludźmi. Zaismiała potrzeba ograniczenia wolności i zawarcia umowy społecznej na rzecz ogóhi. - przy czym była to umowa każdego z każdym w celu przekazania suwerenowi prawa rządzenia. Wraz z pojawieniem się państwa nastąpiła utrata naturalnej wolności przez ludzi, którzy w zamian otrzymali prawo własności i organizację społeczną.

Kolejnym przedstawicielem teorii umowy społecznej był angielski myśliciel i polityk John Locke (1632-1704).Najbardziej znane dzieła to „Dwa traktaty o rządzie ". „Rozważania dotyczące rozumu ludzkiego", „Myśl o wychowaniu".

2