1352737817

MOSKWA 13

czynownik t. z w. ..Prokurator¹⁴ faktycznie ma w swoim ręku ster rosyjskiego kościoła. Członkowie „Sw. Synodu⁴⁴ często się zmieniają i wespół z podwładnymi,, częścią duchownymi, częścią świeckimi urzędnikami, utrzymują w ruchu biurokratyczną maszynę, służącą do rządzenia duszami. Nowe to niejako, po-

prawne wydanie cezar opapizmn

skuteezniej niż

bizantyński pierwowzór, i nie o tak jaskrawych, krzyczących barwach, które nie były w guście nowoczesnego ,,oświeconego absolutyzmu^{44 1}). Tam, nad „Złotym Rogiem⁴⁴, mimo serwilizmu patryarchów względem ,,Autokratów Nowej Romy⁴', państwo nie rozporządzało zgoła takimi niezawodnymi środkami, by kierować wedle upodobania życiem duchownem : ten lub ów' patryarcha mógł stawić przecież opór i bywało tak niekiedy,

choć rzadko. Tu Kościół jest niezem innem jak jednym z wielu

• ^

„departamentów" administracyi caratu.

Ostatni męski potomek Romanowów, Piotr Wielki, zastał Carat „moskiewski⁴⁴ wstępując na tron, zostawał go „rosyjskim.⁴⁴; takim go oddał w ręce następców, Niemców, co przechodzili na prawosławne z protestantyzmu, by zasiąść na carskim tronie. Dziełem swojem wywalczył Rosy! miejsce w koncercie europejskim, gdzie potężny bas nowego wirtuoza odtąd tak wielkie ma powodzenie. Od czasów Piotra Wielkiego w ciągu dwu wieków, pośród powszechnego prawie podziwu dla prawdziwego założyciela Rosyi, można spotkać się w rosyjskich nawet kołach z ostrą krytyką jego dzieła, zwłaszcza co do brutalnego a tak charakterystycznego zerwania z dawną tradycyą narodową. Zwłaszcza z kół t. z. „Słowianofilów^4, do dziśdnia od-zywają się takie zarzuty. Bądź co bądź Rosya Piotra Wielkiego, mimo zbliżenia do Zachodu, oddaliła się w każdym razie od obu innych gałęzi ruskiego śwdata (Białorusi i „Małorosyi⁴⁴), o wiele więcej nawet niźli w epoce starej Moskwy. Skutek to

1

Rosyanie oburzają się zwykle i wytykają to jako dowód wielkiej ignorancyi, jeśli kto mówi, iż Car głową Kościoła. „Fałsz wierutny¹¹ — mówią — „ustrój cerkwi rosyjskiej jest tylko wiernem odtworzeniem tego, co istniało w epoce katakomb: ustrój synodalny¹⁴.