1352738285

w języku termin pojęcie typologiczne. Pojęcie uważano za typologiczne: Jeżeli nie posiada ono w

również

tym języku definicji równościowej. (...) intuicje tego negatywnego określenia dają się

wyrazić przez następujące określenie pozytywne: pojęcie typologiczne ma zakres ustalony za

pomocą paradygmatycznych przykładów zastosowań,

a

co

za

tym

idzie

przez

relacje

podobieństwa do obiektów wzorcowych“J* Podobnie jak w semantyce prototypowej pojawia się

tutaj pewny prototyp zwany obiektem wzorcowym.

Semantyka prototypowa i teoria związana z niemiecką kulturą metodologiczną odznaczają się w odróżnieniu od podobieństwa rodzinnego Wittgensteina twierdzeniem, że ideał znaczeniowy istnieje, niemniej jednak nie zaprzecza on istnieniu znaczeń dodatkowych.

Koncepcja Wittgensteina nie zakłada się zdaniem Jacka Woźniaka, autora Logicznej analizy

pojęć typologicznych¹⁶ na pojedynczym objecie wzorcowym i relacjach podobieństwa do tego obiektu, ale na relacjach pomiędzy różnymi obiektami wzorcowymi. Obiekty te posiadają pewne

własności współne, brakuje im natomiast własności, która byłaby wspólna dla wszystkich obiektów

jednocześnie. Wittgenstein określa to następująco: „ - Spójrz np. na gry typu szachów z ich

rozmaitymi

pokrewieństwami. Przejdź

następnie

do

gier

w

karty

ajdziesz

tu

wiele

odpowiedników tamtej klasy, ale też wiele rysów wspólnych znika, a pojawiają się inne. Gdy przechodzimy teraz do gier w piłkę, to niektóre cechy wspólne się zachowują, a wiele z nich się zatraca. - Czy każda z tych gier jest rozrywką? Porównaj szachy z młynkiem. A może wszędzie istnieje wygrana i przegrana albo współzawodnictwo graczy? Przypomnij sobie pasjanse. W grach w piłkę istnieje wygrana i przegrana; gdy jednak dziecko rzuca piłkę o ścianę i znowu ją chwyta, to rysu tego już nie ma. Zobacz, jaką rolę grają sprawność i szczęście. I jak różna jest sprawność w szachach od sprawności w tenisie. Pomyśl dalej o grach typu korowodów tanecznych: jest tu element rozrywki, ale ileż to innych rysów charakterystycznych zniknęło! “^]/

Na podstawie modelu podobieństwa rodzinnego przedstawionego przez Wittgensteina Marta

Wołos

18

proponuje określić słowem gra wszystkie rodzaje działalności, które spełniają określone

warunki wystarczające (warunkiem wystarczającym rozumie się podobieństwo do pewnych innych gier, pod pewnymi, nie ustabilizowanymi i nie określonymi raz na zawsze względami) i nie muszą przy tym spełnić żadnego wyznaczonego warunku koniecznego (czyli takiego, który musi być spełniony przez każdy rodzaj działalności, by mogła ona otrzymać miano gry).

15    Wołos M.: Koncepcja „gry języków ej “ Wittgensteina w świetle badań współczesnego językoznawstwa. Universitas,

Kraków 2002, str. 20.

16    Tamteż, str. 22.

17    Wittgenstein L.: Filosoficka zkoumam. Filosoficky ustav AV ĆR, Praha 1993, str. 45.

18    Wołos M.: Koncepcja „gry językowej “ Wittgensteina w świetle badań współczesnego językoznawstwa. Universitas,

Kraków 2002, str. 23.

5