2165574410

Okres Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego 45

która może być pewnym miernikiem rozwoju funkcji handlowych, wpływała bardzo różnie na rozwój miast. Małe Czyżewo rosło bardzo szybko, a równie małe Jedwabne wykazało w pierwszej ćwierci XIX w. stosunkowo nieznaczny /przyrost. Analiza mapy 5 wskazuje również na stosunkowo słabszy rozwój miast, leżących w ipołudniowej części woj. augustowskiego, aniżeli miast położonych wzdłuż granicy z Prusami (zwłaszcza Grajewa, a także Rajgrodu, Filipowa i Bakałarzewa). Wpływ traktu pocztowego, biegnącego przez Łomżę-Grajewo-Suwałki widać najlepiej na przykładzie Grajewa, gdzie odgałęział się trakt na Ełk. Warto zaznaczyć, że wszystkie trzy miasta wschodniopruskie wykazywały słaby wzrost, choć wielkością dorównywały prawie największym miastom woj. augustowskiego (wszystkie skupiały ponad 2,5 tys. mieszkańców).

Poza Augustowem, Suwałkami, Szczuczynem i Tykocinem, miasta, w których powstały pierwsze manufaktury, nie wyróżniały się szczególnie spośród pozostałych, co świadczy o słabości funkcji przemysłowych, zwłaszcza że i te cztery wymienione rozwój swój zawdzięczały innym funkcjom lub też wyróżniały się już wcześniej (patrz mapa 4)⁴¹.

Rozwój miast woj. augustowskiego w pierwszych trzech dziesięcioleciach XIX w. był dość równomierny i nie prowadził do powstania dysproporcji typowych dla kapitalizmu. Sieć miejska miała zatem nadal cechy typowe dla sieci feudalnej, pomimo przemian funkcjonalnych zachodzących w skali niewielkiej. Miasta wschodniej części Królestwa ustępowały tempem rozwoju miastom zachodnim, gdzie uprzemysłowienie zataczało szersze kręgi (np. rejon Łodzi). O ile rosły tam stare, a nawet powstawały nowe miasta, o tyle tutaj występował pewien proces dezurbanizacji, wyrażający się nawet w cofaniu praw miejskich⁴².

W obwodzie białostockim rozwój miast był jeszcze słabszy, a stopień uprzemysłowienia mniejszy nawet niż w woj. augustowskim. Jedynym ośrodkiem przemysłowym był szybko rosnący Białystok, w którym obok 2 małych zakładów przemysłowych istniały 184 warsztaty rzemieślnicze [19], Poza Białymstokiem, na folwarku M arko ws zezy zna, mieściła się manufaktura wełniana, założona w 1824 r., jednakże nie stała się zaczątkiem osiedla o charakterze przemysłowo-miejskim.

Białystok był największym miastem badanego obszaru (8,6 tys. mieszk.), na drugim miejscu stał Bielsk Podlaski, wyraźnie ustępujący

Szczuczyn i Tykocin były ożywionymi ośrodkami handlowymi za czasów pruskich; Tykocin konkurował wówczas z Białymstokiem.

42 w latach 1815—1830 cofnięto prawa miejskie 27 miastom, głównie w woj. podlaskim, lubelskim i augustowskim (Historia Polski, op. cit.).