2165574626

pewnym osiągnięciom praktycznym, wrota świątyni wiedzy zostają uchylone zbyt szeroko. Nauka staje się np. przechowalnią niespełnionych lub emerytowanych polityków czy generałów. Motywacja z ich strony jest silna, gdyż synekura w nauce nobilituje, daje trwałość i pewność pozycji społecznej. Ci, którzy przychodzą są oczywiście na ogół starsi i ich obecność pogłębia proces „starzenia się” nauki.

Charakterystyczne jest na przykład, że mediana wieku adeptów nauk politycznych jest znacznie wyższa niż w fizyce czy astronomii, a największe stowarzyszenie międzynarodowe w tej dziedzinie - IPSA - aż roi się od byłych ministrów, burmistrzów, sędziów, konsultantów rządowych i liderów partyjnych.

SKĄD RÓŻNICE POMIĘDZY ROZMAITYMI DYSCYPLINAMI NAUKI?

Przytoczmy na wstępie trochę ciekawych danych. W jakim wieku uzyskiwali nagrodzone później wyniki nobliści z różnych dziedzin? Fizyka - przeciętnie 36 lat, chemia - 38, medycyna i fizjologia - 41, ekonomia, 56. A kiedy pisali swoje najważniejsze dzieła wielcy twórcy nauki? Newton - mając 24 lata, Darwin - 22, Einstein - 26, grupa twórców fizyki kwantowej, średnio poniżej 30, ale zupełnie inaczej wielcy historycy: Leopold von Rankę i Friedrich Meinecke - między 60 a 70, czy klasyk socjologii Max Weber, w 66 roku życia (Merton 1973). Widać tu wyraźnie, że kulminacyjny punkt twórczości przypada daleko później w naukach społecznych czy humanistycznych niż w naukach przyrodniczych. W naukach społecznych i humanistycznych występuje też szczególna mnogość dzieł w toku, niedokończonych przerwanych przez śmierć. Karol Mant nie kończy trzeciego tomu Kapitału i pozostawia tylko Grundrisse wielkiej planowanej całości. Max Weber formułuje zaledwie fragmenty monumentalnego, planowanego Wirtschaft md Gesellschaft. Ta różnica etapu biograficznego, na jaki przypada kulminacja twórczości w naukach ścisłych i w naukach społecznych, bywała wykorzystywana przez niektórych wielkich przyrodników, którzy zamknąwszy już twórczość we własnej dziedzinie na starość podejmowali badania z historii nauki, filozofii nauki czy etyki i uzyskiwali tam także wybitne osiągnięcia (np. J. Bernal, L. Pauling, A. Rottblat).

Poszczególne dziedziny różnią się także innym wskaźnikiem ich „młodości”: świeżością cytowań. Procent cytowań z publikacji ostatnich 5 lat wynosi: w „Physical Review” - 72%, w „Analytical Chemistry” - 58%, w „The Anatomical Record” - 50%, w „American Zoologist” - 47%, w „American Sociological Review” - 30%, w „American Historical Review” - 20%, w Journal of Aesthetics and Art Criticism” -10% (Merton 1973).

Są wreszcie takie dziedziny, gdzie wbrew ogólnej tendencji proporcja jest odwrócona i dominują młodzi: np. informatyka, elektronika, Computer science, biologia molekularna, biotechnologia.

WIEK UCZONYCH A SPOŁECZNA STRUKTURA NAUKI

65