3784493342

Archiwum społeczne prowadzone jest przez: organizację pozarządową (w rozumieniu art. 3 ust. 2 ustawy O działalności pożytku publicznego i o wolontariacie) lub powstaje przy jednostce samorządu terytorialnego w efekcie celowej aktywności obywatelskiej. Archiwum gromadzi, przechowuje, opracowuje (w celu udostępniania) materiały dokumentowe, ikonograficzne lub audiowizualne. Dokumentacja ta tworzy niepaństwowy zasób archiwalny.

Pierwsze pytanie, które nasuwa się przy próbie definiowania archiwum społecznego: czyją jest ono własnością. Należy oczywiście wykluczyć archiwa należące do państwowej sieci archiwalnej, zakładowe czy wyodrębnione (np. związane z instytucjami władzy państwowej), które przekazują swoje zbiory do archiwum państwowego po upływie określonego czasu, archiwa z powierzonym zasobem (np. Uniwersytetu Jagiellońskiego czy PAN), które gromadzą materiały archiwalne na terenie własnych jednostek organizacyjnych, ale podlegają kontroli NDAP. Zazwyczaj właścicielem archiwum społecznego jest organizacja pozarządowa: fundacja lub stowarzyszenie.

Definicja obejmująca jedynie organizacje trzeciego sektora wykluczyłaby jednak podmioty takie, jak choćby biblioteki w sieci Cyfrowych Archiwów Tradycji Lokalnej (patrz artykuł: Cyfrowe Archiwa Tradycji Lokalnej), które przecież tworzą archiwa społeczne. Ponad 100 bibliotek gminnych założyło cyfrowe archiwa w swoich miejscowościach, udostępniając na stronie internetowej w domenie www.archiwa.org wspomnienia, fotografie, dokumenty, dotyczące historii regionalnej. Bibliotekarze tworzą je siłami lokalnej społeczności, materiały są zbierane wśród mieszkańców, opracowywane i udostępniane przy ich pomocy. Biblioteka faktycznie jest tu infrastrukturą, która służy archiwum społecznemu. Archiwa te nie mają swojego budżetu, prowadzone są w ramach dodatkowej pracy bibliotekarzy i wolontariuszy. Nie wspomaga ich ani nie nadzoruje państwowa służba archiwalna. Są tak blisko człowieka, jak tylko się da. Uświadamiają, czym jest źródło historyczne, jaką wartość mają pozostające w domowych szufladach pamiątki... Czego więcej można oczekiwać od archiwum społecznego?

Archiwa powstają również przy grupach pasjonatów, niemających zaplecza instytucjonalnego. Składają się one ze zbiorów gromadzonych przez kolekcjonerów lub osoby udostępniające prywatne archiwalia. Prywatne zbiory kolekcjonerskie nie mieszczą się w definicji AS-ów, często nie są bezpłatnie udostępnianie, po śmierci ich twórcy najczęściej dziedziczy je rodzina kolekcjonera. Mogą jednak przekształcić się w kolekcję w ramach ruchu archiwistyki społecznej. Zbiory Tomasza Wiśniewskiego, wcześniej udostępniane w internecie w ramach projektu „Bagnówka”, od czerwca 2012 stały się częścią