3784495471

Konrad Marciniak

Ma ona szczególne znaczenia dla niniejszej pracy z uwagi na fakt, że jej istota odzwierciedla uniwersalność i powszechność humanitarnego aspektu prawa konfliktów zbrojnych. Klauzula ta została po raz pierwszy wpisana do preambuły Konwencji dotyczącej praw i zwyczajów wojny lądowej z 29.07.1899 r., a następnie została powtórzona w Konwencji dotyczącej praw i zwyczajów wojny lądowej z 18.10.1907 r.³⁷ Jej najbardziej aktualne brzmienie jest wyrażone wart. 1 ust. 2 Protokołu II z 1977 r.:

W przypadkach nie objętych niniejszym protokołem i innymi umowami międzynarodowymi osoby cywilne i kombatanci pozostają pod ochroną i władzą zasad prawa międzynarodowego wynikających z ustalonych zwyczajów, zasad humanizmu oraz wymagań powszechnego sumienia.

Zasada 2 Podręcznika z San Remo przejmuje dosłownie powyższą klauzulę. Jej podstawowe znaczenie sprowadza się w szczególności do zagwarantowania, że niezależnie od rozwiązań traktatowych (i czy dane państwo jest stroną określonego traktatu), osoby cywilne i kombatanci są w każdym przypadku objęci i chronieni fundamentalnymi normami dotyczącymi zasad i metod prowadzenia konfliktów zbrojnych.

Warto w tym kontekście podkreślić, że omawiana klauzula - choć kluczowa dla prawa humanitarnego - bynajmniej nie jest jasno i precyzyjnie sformułowana. Budzi to z jednej strony wątpliwości co do jej precyzyjnego zakresu, a z drugiej natomiast pozwala na bardziej dynamiczną interpretację. Jak podkreślił to sędzia Shahabuddeen w swoim zdaniu odrębnym do opinii doradczej MTS w sprawie legalności użycia broni jądrowej z 1996 r., podczas gdy klauzula Martensa jest „stała”, to jej treść będzie się zmieniać, zależnie od konkretnych okoliczności, rozwoju technologii wojskowej i świadomości społeczności międzynarodowej³⁸.

Law”, Vol. 11 (2000), No 1, s. 187 i n. oraz T. Meron, Martens Clause, Principles of Humanity, and Dictates of Public Conscience, American Journal of Intemational Law, Vol. 94 (2000), No 1, s. 78 i n.; Ch. Greenwood, Historical Development and Legał Basis [w:] D. Fleck (red.), The Handbook of Intemational Humanitarian Law, Second Edition, Oxford University Press 2009, s. 34.

³⁷    Dz. U. z 1927 r., Nr 21, poz. 160 i 161, s. 193.

³⁸    ICJ Reports 1996, s. 406-407.

340