3784500661

Wprowadzenie

czyi tych reguł"²⁶. W 1943 r. Konrad Zuse buduje pierwszą elektroniczną maszynę do natychmiastowego obliczania danych, zwaną komputerem. W 1948 r. pojawia się opracowana przez Davida Wevera i Claude'a Shannona propozycja modelu komunikowania opartego na „ilościowej teorii informacji". W tym samym roku Norbert Wiener ogłasza nową naukę sterowania złożonymi maszynami; społeczeństwo jest traktowane w koncepcji Wienera także jak maszyna. Podjęta zostaje nieudana próba połączenia fizyki społecznej (socjologii) z fizyką przyrody w jedną naukę holistycznie opisującą rzeczywistość przyrodniczo-społeczną, jaką w starożytności i nowożytności była filozofia klasyczna. Nową naukę Wiener nazywa cybernetyką od gr. kybernetos. Z kulturą klasyczną zapoznał go ojciec, wybitny filolog klasyczny. Rodzi się nowy „gatunek" człowieka, człowiek Turinga (homo sapiens Computer). W tym kontekście pojawiają się rozważania Innisa o społeczeństwie wiedzy, nie nazywane tak wówczas imiennie.

Do rozważań Innisa nawiązuje bezpośrednio Marshall McLuhan, filolog, także Erie Havelock, filolog klasyczny, oraz Jack Goody, także filolog klasyczny z Anglii; trzej wcześniej wymienieni badacze pochodzą z Toronto, z Kanady. Dla Anglika Goody'ego miejsce nie ma tak wielkiego znaczenia, skoro królowa brytyjska jest głową państwa kanadyjskiego. Pojawia się „szkoła z Toronto", która przesuwa rozważania Innisa w kierunku badań literackich, językowych. Najbliższy Innisowi jest McLuhan, który podejmuje studia nad mediami masowymi i kulturą masową. Dla „szkoły z Toronto" charakterystyczny jest fragment rozważań Goody'ego i lana Watta: „Naszym jednak zdaniem zbyt małą wagę przywiązywano do faktu, że rewolucja urbanistyczna na starożytnym Bliskim Wschodzie przyniosła pewien wynalazek, wynalazek pisma, który zmienił całkowicie strukturę tradycji kulturowej. Relacje międzyludzkie, przynajmniej potencjalnie, nie ograniczały się odtąd do ulotności mowy żywej. Ponieważ jednak pierwsze systemy pisma były trudne do opanowania, ich konsekwencje pozostawały dość ograniczone, tak że upowszechnienie piśmienności mogło nastąpić dopiero za sprawą prostoty i elastyczności zapisu alfabetycznego. Konkretnych kształtów proces ten nabrał po raz pierwszy w Grecji VII wieku p.n.e., doprowadzając do powstania społeczeństwa w zasadzie piśmiennego, które wkrótce ustanowiło wiele instytucji typowych dla wszystkich późniejszych społeczeństw pisma"²⁷. Havelock podejmuje badania nad Platonem²⁸. Badania McLuhana nad wpływem druku w kulturze kontynuuje Elizabeth Eisenstein²⁹. Wpływ na analizy i rozważania „szkoły z Toronto" mają prace Milmana Parry'ego o Homerze przedstawione w latach 30. ubiegłego wieku³⁰.

Nawiązuję w prezentowanej pracy do badań „szkoły z Toronto", szczególnie do Innisa i jego koncepcji wiedzy. Także komunikowanie w szerokim zakresie (wiedzę)

²⁶    D. Bolter, Człowiek Turinga. Kultura Zachodu w wieku komputera, Warszawa 1990, s. 41.

²⁷    J. Goody, I. Watt, Następstwa piśmienności (w:) Almanach antropologiczny. Temat: oralność/piśmienność, s. 72. Goody powyższe rozważania rozwija w pracy Logika pisma a organizacja społeczeństwa, Warszawa 2006.

²⁸    E. Havelock, Muza uczy się pisać. Rozważania o oralności i piśmienności w kulturze Zachodu, Warszawa 2006; E. Havelock, Przedmowa do Platona, Warszawa 2008.

²⁹    E. Eisenstein, Rewolucja Gutenberga, Warszawa 2004.

³⁰    The Making ofHomeric Verse. The Collected Papers ofMilman Parry, ed. by A. Parry, New York-Oxford 1987.

15