3784500964

3. Nauczyciele sami o sobie

Badając potrzeby nauczycieli związane z doskonaleniem ich umiejętności dydaktycznych, wyszliśmy od bardziej ogólnych pytań o wartości i cele, jakie nauczyciel chce lub powinien realizować. Chodziło o opisanie swoistej filozofii bycia nauczycielem, odkrycie definicji własnego zawodu konstruowanej przez naszych rozmówców. Pytaliśmy więc nauczycieli, czym jest dla nich wykonywany zawód, kim jest i powinien być nauczyciel.

|3.1. Między młotem a kowadłem

Okazało się, że dominującym rysem autoportretu nauczycieli jest rozdarcie pomiędzy przeciwstawnymi celami i wartościami.

Pierwsze napięcie nauczyciele widzą pomiędzy koniecznością/chęcią wychowywania młodych ludzi a pobudzaniem ich do myślenia i zaszczepianiem zainteresowania nauką. Trudność realizacji obydwu celów - wychowania i zafascynowania nauką - jest tym większa, im bardziej „rozbrykana” jest klasa, w klasach „trudnych”, a więc dużych, głośnych, nieskoncentrowanych, główny wysiłek nauczyciela musi jest skierowany na dyscyplinowanie uczniów, brakuje czasu na kreatywne formy pracy. Ten problem obrazują cytat z rozmowy przeprowadzonej z nauczycielami:

Miałybyśmy nadzieję, że [nauczyciel] to jest ktoś, kto właśnie zainteresuje zdobywaniem wiedzy, zainteresuje światem. Żeby ten dzieciak faktycznie coś... chciał go poznać. Żeby pokazać tą biologię, przyrodę, że jest naprawdę wspaniała. Chcielibyśmy, żeby ją po prostu kupił. No więc taka, mi się wydawało, że taka była rola, natomiast w tej chwili (...) mamy i wychowywać, i wszystko. [pod_Wawa_FGI]²⁴

Po drugie, nauczyciele muszą szukać równowagi pomiędzy pracą dydaktyczną a pracą administracyjną - czymś co nazywają „papierologią”. w coraz większym stopniu są zobowiązani do tworzenia różnego typu sprawozdań, dokumentacji. Te obowiązki są dla nich męczące, zajmują zbyt dużo czasu, a często nie mają - w ocenie nauczycieli - wiele sensu. „Papierologia” zabiera nauczycielom czas i energię, które chcieliby wykorzystać na pracę z uczniami. To, jak bardzo uciążliwy jest ten element bycia nauczycielem, pokazują wypowiedzi uczestników badania poproszonych o pierwsze skojarzenia z własnym zawodem:

Respondent 1: [nauczyciel to] Sekretarz. Ostatni tydzień to jest potworny. Respondent 2: Biurokrata.

Respondent 3: Nauczyciel plus papier. Właściwie tona papieru, sprawozdań i rożnych innych rzeczy. Człowiek, który się musi tłumaczyć ze wszystkiego. [gim_Wawa_FGI]

²⁴ Wszystkie cytaty zostały zakodowane. Pierwszy człon kodu oznacza typ szkoły: pod oznacza szkołę podstawową, Gim - gimnazjum; drugi człon kodu informuje o miejscowości, w której pracuje respondent: Wawa oznacza Warszawę, obrzeża - gminę znajdującą się na obrzeżach województwa mazowieckiego, podwarszawska - gminę podwarszawską. Ostatni człon wskazuje na przedmiot nauczany przez respondenta (w przypadku wywiadów indywidualnych) lub, że wypowiedź pochodzi z wywiadu grupowego (FGI).

-14-