5027719843

wieloznaczny, a zarazem atrakcyjny dla odbiorcy¹, ponieważ dostarczający rozmaitych bodźców estetycznych. Można powiedzieć, że Bertolucci dopiero w tym filmie wyklarował swój styl i zaakceptował własne artystyczne predylekcje. Reżyser na zawsze odrzucił hermetyczność awangardy i zwrócił się ku kinu bardziej popularnemu², wysublimowanemu estetycznie i wizualnie rozbuchanemu. W adaptacji opowiadania Borgesa pojawiają się wpływy Pasoliniego i Godarda, jednak są one już wyraźnie podporządkowane wizji Bertolucciego. Twórca wprowadza do filmu wątki, które powracać będą w jego najwybitniejszych dziełach: psychoanalityczny konflikt pomiędzy ojcem a synem oraz motyw podróży wewnętrznej bohatera, silnie osadzony w strukturze mitycznej. W „wyzwoleniu” artystycznym reżysera dopomóc mogły dwa czynniki. Po pierwsze, rozpoczęcie terapii psychoanalitycznej, otwierającej go na nowe aspekty rzeczywistości. Po drugie, początek współpracy z Vittorio Storaro, operatorem filmowym, który zrealizuje później z Bertoluccim najlepsze jego dzieła, współtworząc ich charakterystyczny styl. Strategia pająka to film zachwycający wizualnie, wypełniony bogatą kolorystyką i wspaniałymi jazdami kamery. Tym bardziej zadziwia fakt, że adaptacja opowiadania Borgesa zrealizowana została dla telewizji. Bertolucci wspominał, że pracując nad filmem starał się robić wszystko, by zignorować specyfikę znienawidzonego medium - posługiwał się dalekimi planami i wykorzystywał szerokie tło³. Dopiero po dwóch latach od telewizyjnej premiery Strategia... weszła na ekrany kin.

Współcześnie, na skutek problemów z dystrybucją, Strategia pająka znana jest głównie wielbicielom twórczości reżysera oraz filmoznawcom. Choć nieszablonowa forma filmu zainteresowała licznych badaczy, w dalszym ciągu brakuje wyczerpujących analiz wszystkich poziomów dzieła. Większość komentatorów Strategii zajmuje się wyłącznie wybranymi aspektami utworu. Amerykański neoformalista David Bordwell opisuje sposób, w jaki Bertolucci narusza zasady kina klasycznego, zaburzając chronologię i wprowadzając retrospekcje o niejasnym statusie ontologicznym⁴. Wychodząc z założenia o otwartości dzieła, Bordwell nie podejmuje żadnych prób interpretacji, podobnie jak Bernard Oheix, analizujący strukturę kilku scen filmu⁵. Narracyjna płaszczyzna interesuje także Andrzeja Michalskiego, traktującego adaptację opowiadania Borgesa jako swego rodzaju spektakl, parateatralne dzieło filmowe, w którym wypracowany został

7

1

   Potwierdzeniem atrakcyjności dzieła Bertolucciego mogą być „słupki oglądalności": reżyser wspomina, że podczas dwóch pierwszych pokazów w telewizji film obejrzało 20 milionów osób. Zob. J. Mellen, A Conversation with Bernardo Bertolucci, [w:] Bernarda Bertolucci. Interviews, pod red. F. S. Gerarda, T. J. Kline a i B. Sklarewa, Missisipi 2000, s. 76.

2

   Sam reżyser mówił: Wydaje mi się, że moje filmy od 1969 roku, poczynając od Strategii pająka weszły w nową fazę. Rozpocząłem grę uwodzenia mojej publiczności. Cyt. za: S. Consiglio, F. Dal Bosco, A Young Buli Has Infiltrated the Film Industry, [w:] Bernardo Bertolucci. Interviews, op.cit., s. 230.

3

   Strategia nonkonformisty według Bertolucciego, wywiad E. Ungariego z B. Bertoluccim, tłumaczył T. Miczka [w:] Bernardo Bertolucci w opinii.... op. cit., s. 211.

4

’ D. Bordwell. Narration in the Fiction Film, Madison 1985, s. 88-98.

5

B. Oheix, Uwagi na temat składników narracji i obrazu. Struktura i sens jednej sekwencji, tłum. Joanna i Jan Słodowscy, [w:] Bernardo Bertolucci w opinii..., op. cit., s. 136-142.