8083678526

5. Rys historyczny oraz charakterystyka obiektu na tle zabudowy parceli nr hip.561

Obecna lokalizacja omawianego budynku, położonego na wydzielonej działce na terenie Ogrodu Krasińskich, jest wynikiem kolejnych przekształceń i parcelacji terenów miejskich. Wiąże się z historią kształtowania zabudowy dużej parceli, zlokalizowanej u zbiegu ulicy Długiej i Nalewki.

W początkach XVII wieku obszar, na którym umiejscowiony jest przedmiotowy budynek, zajmowały zabudowania zakonu Brygidek: klasztor, folwark oraz ogród.¹⁷ W jego najbliższym sąsiedztwie w ostatnich latach XVII stulecia powstało założenie pałacowo-parkowe Jana Dobrogosta Krasińskiego.

Zagospodarowanie terenu w początkach XIX wieku przedstawia Plan miasta stołecznego Warszawy wymierzony przez oficerów Korpusu Inżynierów w latach 1818 i 1819 i litografowany przez tychże w 1822 r. - il. 3. Nieruchomość dawnego zakonu nosiła wówczas numer hipoteczny 561 i służyła potrzebom wojska francuskiego¹⁸. Na planie naniesiono szereg zabudowań Dyrekcji Artylerii, przeznaczonych na fabrykę broni i warsztaty artyleryjskie”.

Z zachowanych materiałów źródłowych wynika, że dawny grunt zakonu Brygidek w 1823 roku nabyła od Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Komisja Rządowa Wojny.²⁰

Wiadomo, że około 1827 roku na gruncie tym wzniesiono siedzibę Rządu Gubemialnego Mazowieckiego.²¹

Około połowy XIX wieku miała miejsce parcelacja terenu, w wyniku której powstała sześcioboczna posesja o numerze hipotecznym 561B, przylegająca bezpośrednio do Ogrodu Krasińskich. Od tego momentu aż do około 1950 r. historia występującej na nim rządowej zabudowy wiąże się nierozerwalnie z wojskiem (patrz: Taryffy miasta stołecznego Warszawy, księgi adresowe..²²). Plany i przeznaczenie poszczególnych obiektów pozostają bliżej nieznane. Ich omówienie umożliwiają jedynie rozproszone i szczątkowe informacje uzyskane na drodze kwerendy źródłowej oraz analiza materiałów kartograficznych.

¹⁷    Sprowadzonych lu około roku 1630 przez kasztelana rawskiego Krzysztofa Lipskiego. Budowla zaprojektowana została w latach 1655-57 przez Giovanniego Gissleniego i zamykała widokowo perspektywę ulicy Bielańskiej, prostopadłej do ul. Długiej. Przy klasztorze w latach późniejszych wzniesiono kościół św. Trójcy. Podaję za: Ogród Krasińskich w Warszawie. ROBiDZ w Warszawie.... op. cit., s.4,5

¹⁸    Zieliński J.. Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Śródmieście historyczne t. II. Warszawa 1996. s. 201 (ul. Długa)

^1,1 Ogród Krasińskich w Warszawie. ROBiDZ w Warszawie.... op. cit., t. III, s.8

²⁰    Archiwum Państwowe Warszawy Oddział w Pułtusku: Zespól Hipoteki Warszawskiej, księga hipoteczna posesji nr 561 D. pismo Jana Łąckiego do mec. Izdebskiego - plenipotenta Komisji Rządowej Wojny, 1823 r., s. 20 - sygn. 574

²¹    Zieliński J.. Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy, Śródmieście historyczne t. I. Warszawa 1995. s. I93(ul. Bohaterów Getta). Ponadto na zachowanym planie Kondratienki z 1859 r. przedstawiającym zagospodarowanie nieruchomości w tym czasie widnieje niewyraźny napis: "Rząd Gubemialny Mazowiecki"

²²    Taryffy miasta st. Warszawy z lat 1839. 1897. 1912 i następne wskazują na kolejnych właścicieli. W 1839 r. jest to nieruchomość rządowa, w 1858 rządowa Intendentura. w 1897 znajduje się na niej państwowy, rządowy gmach. Wg Spisu abonentów Tow. Akcyjnego Telefonów z 1912 r. pod adresem Nalewki 4 mieści się Intendentura Okręgu Warszawskiego. Księgi adresowe Warszawy z lat: 1909 i 1920 wymieniają na posesji 561 B: Warszawski Zarząd Intendentury Okręgowej Ministerstwa Wojny (1909). Departament X Gospodarczy Ministerstwa Spraw Wojskowych (1920). Książka informacyjno-adresowa z 1930 r. wymienia Departament Gospodarczy.