8083678577

Uprzywilejowane partnerstwo w stosunkach z Unią Europejską 19

1. WPŁYW SYSTEMU POLITYCZNEGO SZWAJCARII NA PROCES KSZTAŁTOWANIA JEJ RELACJI Z UE

Istnieje zgodna opinia wśród ekspertów, iż silnie zakorzeniony w świadomości społecznej system demokracji bezpośredniej, federalizm i polityka neutralności w zasadniczy sposób wpłynęły na to, iż Szwajcaria pozostaje poza Unią Europejską. Te fundamentalne dla szwajcarskiego systemu politycznego składniki tworzą łącznie zestaw tzw. klasycznych przyczyn tego stanu rzeczy, które dla prawidłowej analizy relacji Szwajcarii z UE winny nieodzownie znaleźć się w centrum uwagi¹. Wprawdzie ani demokracja bezpośrednia, ani federalizm, czy neutralność nie przynależą wyłącznie do Szwajcarii i w większym lub mniejszym wymiarze spotkać je można w innych państwach, to z całą pewnością waga, jaką zyskały w wydaniu szwajcarskim, nie ma odpowiednika w świecie. Ich kluczowe znaczenie dla zdefiniowania podstawowych cech systemu politycznego Szwajcarii spowodowało, iż w miarę upływu czasu uzyskały siłę mitu i znaczącego miejsca pośród składników tożsamości Szwajcarii.

Demokracja bezpośrednia jako prawo obywateli do inicjatywy i referendum to najbardziej charakterystyczna cecha „szwajcarskiej demokracji”². W porównaniu z rozpowszechnionym „normalnym” systemem demokracji przedstawicielskiej szwajcarskie rozumienie i praktyka demokracji wzmacnia możliwości uczestnictwa obywateli w sprawowaniu władzy na każdym poziomie systemu politycznego³.

W świetle powyższego również w odniesieniu do kwestii udziału Szwajcarii w procesie integracji europejskiej bezpośredni i pośredni wpływ demokracji bezpośredniej jest oczywisty i musi być brany pod uwagę w działaniach politycznych. Istotną rolę tego instrumentu odzwierciedla m.in. liczba 321 referendów przeprowadzonych w latach 1960-2003 na poziomie ogólnonarodowym, co stawia Szwajcarię na pierwszym miejscu wśród wszystkich 46 krajów Rady Europy. Z rosnącym znaczeniem instytucji referendum związany proces integracji europejskiej, co potwierdzają referenda m.in. we Francji i Holandii w 2005 roku oraz niedawne referendum w Irlandii.

1

   Switzerland and the European Union, London-New York 2007, s. 17; P. Dardanelli podkreśla, iż jest rzeczą nieodzowną, by zagadnienia federalizmu, demokracji bezpośredniej i neutralności Szwajcarii postawić w centrum debaty. Opinię tę podzielają współautorzy D. Ganser i G. Kreis oraz A. Trechsel.

2

   F. Aschinger, W. Zeller, Die Schweiz und die EWG, Ziirich 1968, s. 21-26.

3

   W. Linder, Direct Democracy, Handbook ofSwiss Politics, Ziirich 2004, s. 102-120.