plik


ÿþBolesBaw Le[mian, Poezje wybrane, oprac. Jerzy Trznadel (BN I ) 1.[yciorys UrodziB si 22.01.1877 (chocia\ data ur. pozostaje wci\ sporna). Jego rodzice Józef i Emma nale\eli do inteligencji pochodzenia \ydowskiego. Po [mierci matki ojciec o\eniB si ponownie z Helen z Dobrowolskich. UkoDczyB wydziaB prawa na Uniwersytecie [w. Wlodziemirza w Kijowie, tam te\ bral \ywy udziaB w \yciu artystycznym tamtejszej Polonii. MBodo[ spdzona na Ukrainie nie pozostanie bez oddzwiku w twórczo[ci poety (wpBywy, pejza\e, realia). Zaliczany jest do poetów polskiej szkoBy  ukraiDskiej , do której nale\ min. A.Malczewski, J.Slowacki, J.Iwaszkiewicz. DebiutowaB w 1985 r. wierszem ogBoszonym w Wdrowcu. Od 1901 r. przebywa w W-wie, skd wyje\d\a w podró\ artystyczn przez Niemcy do Francji, osiedlajc si w Pary\u. Tutaj po[lubia malark Zofi ChyliDsk (dwie córki: Maria Ludwika, Wanda). W I okresie twórczo[ci zwizany jest z pismem  Chimera i jej redaktorem, propagatorem symbolizmu z Polsce, Zenonem Przesmyckim. Mimo wielu wpBywów (symbolizm, odkrywcza rola Miriama w stosunku Norwida), Le[mian odchodzi od programu pisma ju\ w swoim pierwszym tomie. W 1911 r. zostaje re\yserem i wspóBzaBo\ycielem eksperymentalnego Teatru Artystycznego w Warszawie. W 1912 r. wydany zostaje Sad rozstajny. W tym okresie pisze opracowania bajek i legend wschodnich. W l.1912-1914 przebywa we Francji. W czasie wojny mieszka w Lodzi, gdzie sprawuje stanowisko kierownika literackiego Teatru Polskiego. W 1918 otrzymuje notariat w Hrubieszowie ( gdzie przygotuje do druku Ak wyd.1920), a w 1922 r. przeniesie si do Zamo[cia ( tutaj pisze nastpny tom- Napój cienisty wyd.1936). Literacko nie jest to okres Batwy, gdy\ uwaga opinii literackiej skierowana jest na wspóBzawodnictwo Skamandra i Awangardy. Dopiero Kazimierz WierzyDski na pocztku lat trzydziestych drukuje Le[miana w Kulturze. W tym czasie pojawi si prawdziwe zainteresowanie jego poezj, zmienia si jednak drastycznie jego sytuacja materialna. Zostaje oszukany przez swojego pomocnika, który defraudowaB sumy przeznaczone dla skarbu paDstwa. [yje dziki wsparciu przyjacióB, min. Dory Lebenthal  lekarki, miBo[ci poety, do której kierowany jest cykl W malinowym chru[niaku. Jest te\ skazany ( a razem z nim inni poeci pochodzenia \ydowskiego np.Tuwim) na ataki i obelgi zwizane z pochodzeniem poety. Umiera na serce w Warszawie 7.11.1937 r. Po[miertnie ukazuj si tomik wierszy Dziejba le[na oraz opowiadania Klechdy polskie, a ogBaszane po czasopismach szkice, utwory rozproszone i listy utworzyBy dwa tomy Pism. 2.Twórczo[ Sad rozstajny opisuje do[wiadczenia duchowe wybiegajce poza kraj i epok, propaguje kult przygody duchowej, odkrywajcej sprawy wa\ne dla postawy ludzkiej. Ju\ w tym tomie widoczna jest charakterystyczna dla calej twórczo[ci tendencja, a mianowicie programowe odwrócenie si od historycznie okre[lonej wspóBczesno[ci. Poezj Le[miana charakteryzuje aktywizm, czemu patronowaB Nietzsche. W ksi\ce Tako rzecze Zaratustra, wyraziB ideaB artysty nadczBowieka, przeciwstawionego filisterskiemu spoBeczeDstwu. W cyklu OddaleDcy Le[mian przedstawia nieudanych, zbBkanych, szalonych, a równocze[nie w jaki[ sposób wyró\nionych. Motyw  oddalenia ze spoBeczeDstwa nie jest tylko czystym buntem, ale zaznaczeniem, \e tylko jednostki nieprzecitne i wyjtkowe zapewniaj postp. CzBowiek przecitny opiera si na prawdach uznanych, twórczy poznaje \ycie bezpo[rednio. Wszystkie cechy, którymi odznacza si jednostka wybitna posiadB czBowiek pierwotny. Paralela midzy poezj, a czBowiek pierwotnym, który my[laB metafizycznie nie jest nowy. Reprezentowali go H.Spencer, J.J.Rousseau, a w modernizmie A.Zwitochowski. 1 Le[mian chciaB budowa swoj poezje na pozbawionych ram historycznych mitach, podaniach, ludowej fantastyce. PróbowaB Bczy te motywy pierwotno[ci z mitem powrotu do natury. W nastpnym tomie Aka zaznaczany jest niezaprzeczalny zwizek czBowieka z natur. Jednocze[nie podkre[la dualizm czBowieka, który wyszedB z bytowania zwierzcego w bytowanie [wiadome. Na drodze jego rozwoju do  realizmu metafizycznego powstaj wiersze stylizowane na ludowe( Aka). BBdem jest kojarzenie ich z  chBopomani czy regionalizmem, gdy\ maj podBo\e w antropologicznych poszukiwaniach XIX wieku (poszukiwano mitycznych struktur we wspóBczesnej cywilizacji badajc ludy pierwotne). Najsilniej wyra\a Le[mian sw ludowo[ w balladzie, nazwanej filozoficzn, w której podania ludowe traktuje tylko jako pretekst do ukazania problemów filozoficznych. Co decyduje o ludowym charakterze wierszy? 1) Ludowy bohater  postaci wyjte z ludowego kosmosu tj. parobek, dziad, \oBnierz- inwalida, Zwidryga, Midryga, MigoD. Sam narrator jest stylizowany na takiego, który pochodzi z ludu. Le[mian podkre[laB wy\szo[ci twórczo[ci ustnej, gdzie poeta byB legendarnym [piewakiem. Koncepcja sztuki: wyjtkowo[ poety, który liczy na przyjcie przez zbiorowo[, nowych prawd. Narrator zmienia sw posta bdc: [piewakiem, bajdal, pleciug, bratem-opowiadaczem. 2) Motywy literatury ludowej  inspiracje z Pie[ni ludowych celtyckich, germaDskich, romaDskich tBum. Edward Porbowicz, wierzenia ludowe. 3) Stylizacja jzykowa dialektyzmy (trupigi, ciasnocha, ksobny, skrzeble) porównania przeczce: twierdzenie/pytanie + zaprzeczenie, Le[mian pomija pierwszy czBon, zaczyna od razu od zaprzeczenia ( To nie konie tak cwaBuj i uszami strzyg/ jeno taDcz dwaj opoje, Zwidryga z Midryg ) annominacje  okre[lenia tautologiczne (stodoB stodoli, cwaBem cwaBowa) zasada trychotomii  potrójne powtarzanie czynno[ci( potrójny wysiBek czy taniec) powtarzanie  refrenowo[, rozbudowana anafora rytm i wersyfikacja  rygory wiersza sylabicznego i sylabotonicznego 4) Motywy i realia ludowego [wiata  [wiat narzucajcy si czytelnikowi jako [wiat ludowy: rodzinne kolo, postaci, miejsca akcji ( na Bce, w lesie, przy plocie), [wiat zewntrzny ( db, brzoza, kalina, topola). Opozycja: kultura- natura, wie[- miasto. Poemat Aka- miBosne spotkanie czBowieka z lak, bez kosy ani  topielca . Jest to alegoryczne odkupienie ludzko[ci przez odnowienie kontaktu z natur (dlatego poemat oparty na motywach bo\onarodzeniowych). Grzech pierworodny z ksigi Genesis polegaB na odBczeniu si od natury. Etyka wspólnoty i miBo[ci (koDcowe wezwanie do wspólnej rado[ci). Topielec, Zwidryga i Midryga, Ballada dziadowska, Pila  zastrze\enie, co do powrotu do natury, ciemne siBy przyrody przynoszce rozpad ciaBa, odwoBania do danse macabre; echo wydarzeD wojny. Humor ma posBu\y opanowaniu [mierci. Rubaszno[ jest jednocze[nie przeBamywaniem kategorii wzniosBo[ci charakterystycznych dla wczesnego symbolizmu i postaw modernizmu. Napój cienisty nazwany zostaB  napojem [miertelnym . GBówn problematyk jest przeciwstawienie Boga i czBowieka, [wiata i za[wiata, istnienia i nico[ci. Bóg: ten problem jawi si jako metafizyczna zagadka umysBu, zwizana z problemem bytu czBowieka na ziemi. Pierwotne pogldy religijnie traktuje jako zdobycz, dziki której czBowiek mo\e bada i poznawa wszech[wiat. Mitotwórstwo, zatem byBoby prób 2 strukturalizowania wszech[wiata. Postawa poety wyra\a si w nieustannym kreowaniu sfery demonów i zjawisk, bdcych wyrazem sytuacji egzystencjalnych. W filozofii Kierkegaarda czBowiek nie mo\e poj absolutu. Bóg jest wrogiem czBowieka, wedBug jego woli masz umiera a nienawidzi on tego, co jest dla czBowieka rozkosz. Dla Le[miana czBowiek sprzeciwia si Bogu, który pozbawia go ziemskiego \ycia. Je[li z kolei, zanegowa wiar w za[wiaty czBowiek staje przed absurdem istnienia, który wyra\any jest za pomoc tragicznych pytaD, ironii czy groteski. Aczy si to z pytaniem o sens \ycia. Testament poetycki dotyczcy rozwa\aD [wiatopogldowych: Pan BlyszczyDski (klska próby stworzenia \ycia bdcego dzieBem samego czBowieka), Eliasz ( Bóg jako etap ludzkich d\eD), Dwaj Macieje ( duchowo[ jako nie[miertelno[ znaczeD i pogldów, Bóg rozumiany jako dola czBowiecza). 3.Humanizm Le[miana CzBowiek mo\e by Batwo ograbiony, nawet z ciaBa (kawaBki parobka, gBowa szuka karku, pokrajanie przez pil) Nieredukowalny pierwiastek ludzki: esencja czBowieczeDstwa Szczególna rola czBowieka marginesu, jako tego, który ma swoje niezale\ne zasady etyczne i wolno[ Bunt demokratyczny  swoich bohaterów [ciga w dóB, w ndze i upadek Sprzeciw wobec zarysowywaniu w poezji typu  czBowieka przecitnego (postulat Skamandrytów) Drugie skrzydBo jego poezji  osobisty wymiar. Ton staro[wiecki, pamitnika( Napój cienisty). Zawsze jednak wychodzi z wymiaru osobistego w wymiar interpersonalny. Postulaty wizi midzyludzkiej, solidarno[ci, wspóBodpowiedzialno[ci. W wierszu Do siostry pisze:  Wszyscy winni s [mierci drugiego czBowieka!/A my mówimy los! . Humanizm pesymistyczny Motyw miBo[ci jako wspólnego \ycia w doli i niedoli, dozgonna i po zgonie. WpBywy: ró\ne postawy miBo[ci: franciszkaDska, platoDska, Tristana i Izoldy, Don Juana. Kult ciaBa, równie\ za grobem( miBo[ do trupa) 4.Rola poezji i sBowa Poezja jest elementem \yciotwórczego poznania. Proces poznania jest zawsze dynamicznym procesem czynu i walki. D\enie do poznania, do wiedzy jest konieczno[ci gdy\ niewiedza jest klsk. Poezja musi przekaza zasadnicz cech \ycia, jak jest trwanie w czasie. Bogactwo ukBadów, ró\norodno[ miar, zmiana rytmiki w obrbie jednego utworu jest odpowiednikiem relatywnego pojcia czasu, raz zwolnionego, raz szybkiego. Poezja jako zródBo mBodo[ci, przez mo\liwo[ powtarzania jej rytmu, jest jak \ycie, wci\ na nowo si odradzajce. Pierwsze skyrzdlo:Symbolizm egzystencjalny- Symbol widziany jako konkret, rzecz istniejca. Symbolem rzdzi tu szersze odniesienie, którym s w kulturze mity. yródBa inspiracyjne tego odniesienia Bcz si z antropologi, etnologi, religioznawstwem, a tak\e jzykoznawstwem. Symbolika Le[miana wychodzi od konkretu, a symbol nadbudowuje znaczenie (sprzeciwiaB si temu, \e np. kwiat nie jest ju\ kwiatem, ale tsknot autora do kochanki). Przekonanie o ró\nicy midzy poezj, a proz i wi\cy si z tym postulat muzyczno[ci. Symbol i rytm speBniaj funkcj wynikajce z roli poezji w zbiorowo[ci. Symboli[ci natomiast otwierali poprzez jzyk krg sugestii zrozumiaBy dla wskiego krgu odbiorców. Jego symboliczno[ jest te\ krytyk symboliczno[ci. Symbol, bowiem odrywajc od rzeczywisto[ci nie tylko pozwala na jej odkrywanie, ale te\ czsto j faBszuje. 3 Drugie skrzydlo:Realizm metafizyczny- poezja osobista, miBosna, wspomnieniowa, elegijna. Bliska ogldowi poetyckiego filmu: migawkowo[ widzenia. Wszystkie mikroelementy tej poezji pochodz z prawdziwego, przenikliwie obserwowanego [wiata. W bByskach nagBych zestawieD pojawiaj si realia ludzkiego bytowania: drzwi, [cie\ka, dom, usta. Od jego nazwiska okre[la si specyficzn grup neologizmów- le[mianizmy. Karina Swachta 4

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
B LEÅšMIAN POEZJE WYBRANE OPRAC J TRZNADEL WR 1985 BN
Leśmian Bolesław Poezje [2]
Leśmian Bolesław Poezje
! Dwudziestolecie międzywojenne lesmian kreacjonista
Ballady Leśmiana, a tradycja romantyczna gatunku
Poezje
Baka Jzef Poezje
LESMIAN
Norwid Ceprian Kamil Poezje Liryczne
Potocki Wacław Poezje
poeta Leśmian
Poezje J Baka

więcej podobnych podstron