plik


METODY NUMERYCZNE WykBad 3. dr hab.in|. Katarzyna Zakrzewska, prof.AGH 1 Met.Numer. wykBad 3 Plan " Aproksymacja " Interpolacja wielomianowa " PrzykBady 2 Met.Numer. wykBad 3 Aproksymacja Metody numeryczne zajmuj si rozwizywaniem zadaD matematycznych za pomoc dziaBaD arytmetycznych. Zachodzi zatem potrzeba przybli|ania wielko[ci nie arytmetycznych wielko[ciami arytmetycznymi i badania bBdw wywoBanych takimi przybli|eniami. Wybr przybli|enia zale|y od tego, ktrym z mo|liwych kryteriw posBu|ymy si w ocenie skuteczno[ci danego przybli|enia. Jaki jest dopuszczalny bBd wyniku? Jak szybko mo|na otrzyma rozwizanie  jaka jest szybko[ zbie|no[ci danej metody, np. procesu iteracyjnego? 3 Met.Numer. wykBad 3 1 Co to jest interpolacja ? Dane s punkty (x0,y0), (x1,y1), & .(xn,yn). Znalez nieznan warto[ y dla dowolnego x. 4 Met.Numer. wykBad 3 R|nica pomidzy aproksymacj i interpolacj interpolacja aproksymacja 5 Met.Numer. wykBad 3 Aproksymacja Chcemy przybli|y funkcj f(x) kombinacj (najcz[ciej liniow) funkcji nale|cych do pewnej szczeglnej klasy. Klasy funkcji: dla N pierwszych wyrazw szeregu Taylora {xn} (n = 0,1,...) oglniej: pn(x) jest wielomianem stopnia n {pn (x)} (n = 0,1,...) {sin(nx),cos(nx)} (n = 0,1, 2...) wielomiany trygonometryczne Najwiksze znaczenie posiada aproksymacja wielomianowa 6 Met.Numer. wykBad 3 2 Aproksymacja Aproksymacja liniowa funkcji f(x) f (x) H" a0g0(x) + a1g1(x) + ...+ amgm(x) klasy funkcji: {gn (x)} (n = 0,1,...) wspBczynniki staBe: ai (i = 0,1,..., m) Przybli|enia liniowe stosuje si poniewa| badanie aproksymacji kombinacjami nieliniowymi funkcji przybli|ajcych jest bardzo trudne jak analiza wikszo[ci zagadnieD nieliniowych. Czasami stosuje si przybli|enia wymierne: a0g0(x) + a1g1(x) + ...+ amgm(x) f (x) H" b0g0(x) + b1g1(x) +...+ bk gk (x) 7 Met.Numer. wykBad 3 Aproksymacja Kryteria wyboru staBych wspBczynnikw ai (i = 0,1,..., m) Trzy typy przybli|eD o du|ym znaczeniu " przybli|enie interpolacyjne wspBczynniki s tak dobrane, aby w punktach xi (i = 1, 2,..., p) funkcja przybli|ajca wraz z jej pierwszymi ri pochodnymi (ri jest liczb caBkowit nieujemn) byBa zgodna z f(x) i jej pochodnymi (z dokBadno[ci do bBdw zaokrgleD) 8 Met.Numer. wykBad 3 Aproksymacja ai (i = 0,1,..., m) Kryteria wyboru staBych wspBczynnikw " przybli|enie [redniokwadratowe szukamy minimum wyra|enia bdcego caBk z kwadratu r|nicy pomidzy f(x) i jej przybli|eniem w przedziale <x1,x2> lub sum wa|on kwadratw bBdw rozcignit na zbir dyskretny punktw z przedziaBu <x1,x2> " przybli|enie jednostajne znalezienie najmniejszego maksimum r|nicy midzy f(x) i jej przybli|eniem w przedziale <x1,x2> 9 Met.Numer. wykBad 3 3 Metoda najmniejszych kwadratw Regresja liniowa 2 n 2 Postulat metody S = [yi - (axi + b)] = min " i y 60 f(x)=ax+b a=3.23, b=-2.08 40 yi 20 f(xi) 0 4 6 8 10 12 14 16 xi x 10 Met.Numer. wykBad 3 Metoda najmniejszych kwadratw Regresja liniowa Warunek minimum funkcji dwu zmiennych: 2 2 "S "S = 0 = 0 "a "b Otrzymujemy ukBad rwnaD liniowych dla niewiadomych a i b a xi2 + b xi = xi yi " " " a xi + bn = yi " " Rozwizujc ten ukBad rwnaD uzyskuje si wyra|enia na wspBczynniki a i b szukanej prostej f(x)=ax+b 11 Met.Numer. wykBad 3 Metoda najmniejszych kwadratw Regresja liniowa n x y - " " x y " i i i i a = W 2 x y x x y " " - " " i i i i i b = W gdzie: W (wyznacznik gBwny ukBadu rwnaD) wyra|a si wzorem 2 W = n xi2 - ( xi) " " 12 Met.Numer. wykBad 3 4 Metoda najmniejszych kwadratw Regresja liniowa Z praw statystyki mo|na wyprowadzi wyra|enia na odchylenia standardowe u(a) i u(b) obu parametrw prostej a,b: 2 n S u (a ) = n - 2 W xi2 " u (b) = u (a) n 13 Met.Numer. wykBad 3 Aproksymacja wielomianowa Zastosowanie w obliczeniach wielomianw jako funkcji przybli|ajcych wi|e si z faktem, |e maszyna cyfrowa wykonuje w praktyce dziaBania arytmetyczne. Wspln wBa[ciwo[ci potg zmiennej i wielomianw trygonometrycznych (a tak|e funkcji wykBadniczych) jest to, |e w przybli|eniach korzystajcych z ka|dej z tych klas przesunicie ukBadu wspBrzdnych zmienia wspBczynniki, ale nie zmienia postaci przybli|enia. Je|eli P(x) jest wielomianem lub funkcj wymiern to P(x+) jest rwnie| tej postaci, a je[li T(x) jest liniowym lub wymiernym przybli|eniem zbudowanym z sinusw lub cosinusw, to takie jest rwnie| T(x+). 14 Met.Numer. wykBad 3 Aproksymacja wielomianowa Przybli|enia funkcjami {xn} (n = 0,1,...) maj tak zalet, |e przy zmianie skali zmiennej zmieniaj si tylko wspBczynniki, a nie zmienia si ksztaBt przybli|enia. PrzykBad: wielomian P(kx) jest rwnie| wielomianem zmiennej x. Tej wBasno[ci nie maj przybli|enia trygonometryczne, gdy| dla niecaBkowitego k na ogB sin(nkx) nie jest elementem klasy {sin(nx)} (n = 0,1, 2...) 15 Met.Numer. wykBad 3 5 Aproksymacja wielomianowa Najcz[ciej wybiera si wielomiany gdy| mo|na Batwo: oblicza ich warto[ci r|niczkowa caBkowa 16 Met.Numer. wykBad 3 Aproksymacja wielomianowa Z przybli|eD wielomianowych wywodz si metody: " interpolacji " ekstrapolacji " r|niczkowania numerycznego " kwadratur " rozwizywania numerycznego rwnaD r|niczkowych zwyczajnych Powizania pomidzy tymi metodami s Batwo dostrzegalne, gdy| metody interpolacyjne s podstaw wzorw r|niczkowania numerycznego, kwadratur i rozwizywania numerycznego rwnaD r|niczkowych. 17 Met.Numer. wykBad 3 INTERPOLACJA WIELOMIANOWA ZaBo|enie: W przedziale [a,b] danych jest (n+1) r|nych punktw x0, x1, & , xn, ktre nazywamy wzBami interpolacji, oraz warto[ci pewnej funkcji y = f(x) w tych punktach: f(xi) = yi dla i = 0, 1, ..., n. interpolacja 18 Met.Numer. wykBad 3 6 INTERPOLACJA WIELOMIANOWA Zadanie interpolacji: Wyznaczenie przybli|onych warto[ci funkcji w punktach nie bdcych wzBami oraz oszacowanie bBdu tych przybli|onych warto[ci. 1. W tym celu nale|y znalez funkcj F(x), zwan funkcj interpolujc, ktra bdzie  przybli|a funkcj f(x) w przedziale [a,b]. 2. Funkcja F(x) w wzBach interpolacji przyjmuje takie same warto[ci co funkcja y = f(x). 3. W zagadnieniu interpolacji wielomianowej funkcja F(x) jest wielomianem stopnia co najwy|ej n. Twierdzenie Istnieje dokBadnie jeden wielomian interpolacyjny stopnia co najwy|ej n (ne"0), ktry w punktach x0, x1, & , xn przyjmuje warto[ci y0, y1, & , yn . 19 Met.Numer. wykBad 3 Interpolacja - metoda bezpo[rednia Przez n+1 punktw (x0,y0), (x1,y1), & .(xn,yn) przechodzi dokBadnie jeden wielomian stopnia n y =a0 +a1x+.......... +anxn. .......... gdzie a0, a1, & . an s staBymi wspBczynnikami (R) " UBo|y n+1 rwnaD aby znalez n+1 staBych " Podstawi warto[ x do wielomianu, aby znalez y 20 Met.Numer. wykBad 3 PrzykBad Tabela 1 Prdko[ v jako funkcja czasu t 1000 t(s) v(m/s) 800 dane 00 600 10 227.04 400 15 362.78 200 20 517.35 0 22.5 602.97 0 5 10 15 20 25 30 30 901.67 czas t(s) Znalez prdko[ w chwili t=16 s stosujc metod bezpo[redni dla dwch punktw 21 Met.Numer. wykBad 3 7 predkosc v(m/s) Interpolacja liniowa v(t) = a0 + a1t y v(15) = a0 + a1(15) = 362.78 (x1, y1) v(20) = a0 + a1(20) = 517.35 (x0, y0) f1(x) Rozwizanie ukBadu rwnaD x a0 = -100.93 a1 = 30.914 A zatem v(t)= -100.93+ 30.914t, 15 d" t d" 20 v(16)= -100.93+ 30.914(16)= 393.7 m/s 22 Met.Numer. wykBad 3 Interpolacja kwadratowa Nie mo|na obecnie wy [wietli teg o o b r azu . v(t)= a0 + a1t + a2t2 y (x1, y1) 2 v(10)= a0 + a1(10)+ a2(10) = 227.04 (x2, y2) 2 v(15)= a0 + a1(15)+ a2(15) = 362.78 f2(x) 2 (x0 , y0 ) v(20)= a0 + a1(20)+ a2(20) = 517.35 Rozwizanie ukBadu rwnaD x a0 =12.05 a1 =17.733 a2 = 0.3766 2 v(t)= 12.05 +17.733t + 0.3766t , 10 d" t d" 20 2 v(16)= 12.05 +17.733(16)+ 0.3766(16) = 392.19 m/s 23 Met.Numer. wykBad 3 Interpolacja kwadratowa v(t)= 12.05 +17.733t + 0.3766t2, 10 d" t d" 20 v(16)= 392.19m / s 1000 800 BBd wzgldny 600 392.19 - 393.70 "a = 100 400 392.19 200 = 0.38410% 0 0 5 10 15 20 25 30 t(s) 24 Met.Numer. wykBad 3 8 V(m/s) Interpolacja sze[cienna y (x3, y3) v(t) = a0 + a1t + a2t2 + a3t3 (x1, y1) (x2, y2)f3(x) (x0, y0) 2 3 v(10) = 227.04 = a0 + a1(10)+ a2(10) + a3(10) x 2 3 v(15)= 362.78 = a0 + a1(15)+ a2(15) + a3(15) 2 3 v(20) = 517.35 = a0 + a1(20)+ a2(20) + a3(20) 2 3 v(22.5)= 602.97 = a0 + a1(22.5)+ a2(22.5) + a3(22.5) 25 Met.Numer. wykBad 3 Interpolacja sze[cienna Zadanie domowe Rozwiza ukBad rwnaD: a0 +10a1 +100a2 +1000a3 = 227.04 a0 +15a1 + 225a2 + 3375a3 = 362.78 a0 + 20a1 + 400a2 +8000a3 = 517.35 a0 + 22.5a1 + 506.25a2 +11390.625a3 = 602.97 Poda i narysowa v(t) 26 Met.Numer. wykBad 3 Interpolacja sze[cienna -rozwizanie a0 = -4.2540 a1 = 21.266 a2 = 0.13204 10 d" t d" 22.5 a3 = 0.0054347 v(t)= -4.2540 + 21.266t + 0.13204t2 + 0.0054347t3, v(16)= 392.06 m / s 392.06 - 392.19 BBd wzgldny "a = 100 392.06 = 0.033269 % 27 Met.Numer. wykBad 3 9 Porwnanie Rzd wielomianu 1 2 3 v(t = 16) m/s 393.7 392.19 392.06 bBd wzgldny ---------- 0.38410 % 0.033269 % 28 Met.Numer. wykBad 3 Obliczenia przemieszczenia od t=11s do t=16s v(t)= -4.2540 + 21.266t + 0.13204t2 + 0.0054347t3,10 d" t d" 22.5 16 s(16)- s(11)= v(t)dt +" 11 16 = (- 4.2540 + 21.266t + 0.13204t2 + 0.0054347t3)dt +" 11 16 # t2 t3 t4 # = 4.2540t + 21.266 + 0.13204 + 0.0054347 #- # 2 3 4 # #11 = 1605 m 29 Met.Numer. wykBad 3 Obliczenia przyspieszenia 2  (t)= -4.2540 + 21.266t + 0.13204 + 0.0054347 t3,10 d" t d" 22.5 d a(t) = v(t) dt d 2 = (- 4.2540 + 21.266 t + 0.13204 t + 0.0054347 t3) dt 2 = 21.266 + 0.26408 t + 0.016304 t , 10 d" t d" 22.5 a(16)= 21.266 + 0.26408(16)+ 0.016304 (16)2 2 = 29.665 m/s 30 Met.Numer. wykBad 3 10 Wzr interpolacyjny Newtona (x0 , y0 ), Interpolacja liniowa: dane s punkty (x1, y1), szukamy f1(x) = b0 + b1(x - x0 ) b0 = f (x0 ) f (x1 ) - f (x0 ) b1 = x1 - x0 31 Met.Numer. wykBad 3 PrzykBad Tabela 1 Prdko[ v jako funkcja czasu t 1000 t(s) v(m/s) 800 dane 00 600 10 227.04 400 15 362.78 200 20 517.35 0 22.5 602.97 0 5 10 15 20 25 30 30 901.67 czas t(s) Znalez prdko[ w chwili t=16 s stosujc metod Newtona 32 Met.Numer. wykBad 3 Interpolacja liniowa v(t) = b0 + b1(t - t0) Wiadomo, |e: Znajdujemy: t0 = 15, v(t0) = 362.78 b0 = v(t0) = 362.78 t1 = 20, v(t1) = 517.35 v(t1) - v(t0) b1 = = 30.914 t1 - t0 A zatem: v(t) = b0 + b1(t - t0) = = 362.78 + 30.914(t -15), 15 d" t d" 20 Jako zadanie domowe, prosz sprawdzi czy wynik uzyskany jest zgodny z wynikiem interpolacji bezpo[redniej 33 Met.Numer. wykBad 3 11 predkosc v(m/s) Interpolacja liniowa v(t) = b0 + b1(t - t0) Szukana prdko[ w chwili t=16 s wynosi: v(t) = b0 + b1(t - t0) = = 362.78 + 30.914(16 -15) = 393.69 m / s 520 500 dane 480 460 440 420 400 380 360 15 16 17 18 19 20 czas t(s) 34 Met.Numer. wykBad 3 Interpolacja kwadratowa (x0 , y0 ), Dane s punkty (x1, y1), (x2, y2), szukamy f2 (x) = b0 + b1(x - x0 ) + b2 (x - x0 )(x - x1) b0 = f (x0 ) f (x1) - f (x0 ) b1 = x1 - x0 f (x2 ) - f (x1) f (x1) - f (x0 ) - x2 - x1 x1 - x0 b2 = x2 - x0 35 Met.Numer. wykBad 3 Interpolacja kwadratowa Wiadomo, |e: Znajdujemy: t0 = 10, v(t0) = 227.04 b0 = v(t0) = 227.04 t1 = 15, v(t1) = 362.78 v(t1) - v(t0 ) 362.78 - 227.04 t2 = 20, v(t2) = 517.35 b1 = = = t1 - t0 15 -10 = 27.148 v(t2) - v(t1) v(t1) - v(t0) - t2 - t1 t1 - t0 30.914 - 27.148 b2 = = = t2 - t0 10 = 0.37660 36 Met.Numer. wykBad 3 12 v(m/s) Interpolacja kwadratowa A zatem: v(t) = b0 + b1(t - t0) + b2(t - t0)(t - t1) = = 227.04 + 27.148(t -10) + 0.37660(t -10)(t -15), 10 d" t d" 20 dla t=16s: v(16) = b0 + b1(16 - t0) + b2(16 - t0)(16 - t1) = = 227.04 + 27.148(16 -10) + 0.37660(16 -10)(16 -15) = 392.19 m / s Jako zadanie domowe, prosz sprawdzi czy wynik uzyskany jest zgodny z wynikiem interpolacji bezpo[redniej 37 Met.Numer. wykBad 3 Interpolacja kwadratowa 550 500 dane 450 400 350 300 250 200 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 czas t(s) BBd wzgldny w odniesieniu do poprzedniej interpolacji 392.19 - 393.69 "a = x100 392.19 = 0.38502 % 38 Met.Numer. wykBad 3 Oglna formuBa f2 (x) = b0 + b1(x - x0 ) + b2 (x - x0 )(x - x1) gdzie b0 = f [x0 ] = f (x0 ) f (x1) - f (x0 ) iloraz r|nicowy pierwszego rzdu b1 = f [x1, x0 ] = x1 - x0 f (x2 ) - f (x1) f (x1) - f (x0 ) - f [x2 , x1] - f [x1, x0 ] x2 - x1 x1 - x0 b2 = f [x2 , x1, x0 ] = = x2 - x0 x2 - x0 A zatem iloraz r|nicowy drugiego rzdu f2 (x) = f [x0 ] + f [x1, x0 ](x - x0 ) + f [x2 , x1, x0 ](x - x0 )(x - x1) 39 Met.Numer. wykBad 3 13 v(m/s) Oglna formuBa Majc (n+1) punktw (x0 , y0 ),(x1, y1),......,(xn-1, yn-1),(xn , yn ) fn (x) = b0 + b1(x - x0 ) + .... + bn (x - x0 )(x - x1)...(x - xn-1) gdzie b0 = f [x0 ] b1 = f [x1, x0 ] b2 = f [x2 , x1, x0 ] M bn-1 = f [xn-1, xn-2 ,...., x0 ] bn = f [xn , xn-1,...., x0 ] 40 Met.Numer. wykBad 3 Interpolacja sze[cienna Wielomian 3-ciego stopnia, majc dane (x0 , y0 ), (x1, y1), (x2 , y2 ), i (x3, y3 ), ma posta f3 (x) = f [x0 ] + f [x1, x0 ](x - x0 ) + f [x2 , x1, x0 ](x - x0 )(x - x1) + f [x3, x2 , x1, x0 ](x - x0 )(x - x1)(x - x2 ) b0 x0 f (x0 ) b1 f [x1, x0 ] b2 x1 f (x1) f [x2 , x1, x0 ] b3 f [x2 , x1] f [x3, x2 , x1, x0 ] x2 f (x2 ) f [x3, x2 , x1] f [x3, x2 ] x3 f (x3 ) 41 Met.Numer. wykBad 3 Interpolacja sze[cienna Zadanie domowe Znalez rwnanie na prdko[ i obliczy v(16s) na podstawie interpolacji sze[ciennej Newtona : v(t) = b0 + b1(t - t0 ) + b2 (t - t0 )(t - t1) + b3 (t - t0 )(t - t1)(t - t2 ) Dane t0 = 10, v(t0) = 227.04 Znalez wspBczynniki bi t1 = 15, v(t1) = 362.78 t2 = 20, v(t2) = 517.35 t3 = 22.5, v(t3) = 602.97 Znalez drog przebyt w czasie od 11s do 16 s. Znalez przyspieszenie w chwili t=16 s. 42 Met.Numer. wykBad 3 14 Rozwizanie b0 t0 = 10 227.04 b1 27.148 b2 t1 = 15, 362.78 0.37660 b3 30.914 5.4347x10-3 t2 = 20, 517.35 0.44453 34.248 t3 = 22.5, 602.97 b0 = 227.04; b1 = 27.148; b2 = 0.37660; b3 = 5.4347*10-3 43 Met.Numer. wykBad 3 Porwnanie Rzd wielomianu 1 2 3 v(t=16) 393.69 392.19 392.06 m/s BBd wzgldny ---------- 0.38502 % 0.033427 % przybli|enia 44 Met.Numer. wykBad 3 Interpolacja z rwno-odlegBymi wzBami Dane s warto[ci funkcji f(xi)=yi dla i=0,1,& n w punktach rozmieszczonych w jednakowych odstpach: xi = x0 + ih Pierwszy wielomian interpolacyjny Newtona ma posta: y0 2 y0 I Nn (x) = y0 + (x - xo) + (x - xo )(x - x1) + ...+ 1!h 2!h2 n y0 + (x - xo)(x - x1).....(x - xn-1) n!hn gdzie "kf(x0) jest r|nica progresywna k-tego rzdu 45 Met.Numer. wykBad 3 15 Interpolacja z rwno-odlegBymi wzBami Wielomian interpolacyjny Newtona jest korzystny w pobli|u pocztku tablicy. W pobli|u koDca tablicy stosujemy yn-1 2 yn-2 II Nn (x) = yn + (x - xn ) + (x - xn )(x - xn-1) + ...+ 1!h 2!h2 n y0 + (x - xn )(x - xn-1).....(x - x1) n!hn drugi wielomian interpolacyjny Newtona z r|nicami wstecznymi 46 Met.Numer. wykBad 3 R|nice progresywne yi = f (xi + h) - f (xi ) = yi+1 - yi 2 yi = (yi ) = yi+1 - yi R|nice wsteczne "yi = f (xi ) - f (xi - h) = yi - yi-1 "2 yi = "("yi ) = "yi - "yi-1 47 Met.Numer. wykBad 3 Wzr interpolacyjny Lagrange a Inaczej: n (x - x0)(x - x1)...(x - xj-1)(x - x )...(x - xn) j+1 Wn (x) = f (x ) " j (xj - x0)(xj - x1)...(xj - xj-1)(x - xj+1)...(x - xn ) j=0 j j Oglnie: n n n (x) n (x) Wn (x) = f (x ) = f (x )(x - xj )'n (xj ) " j " j j=0 #n (x) # j =0 # # (x - x )# # j x # - xj # # # x=x j gdzie: n(x) = (x - x0)(x - x1)...(x - xn )  n(xj) jest warto[ci pochodnej wielomianu n(x) punkcie xj bdcym zerem tego wielomianu 48 Met.Numer. wykBad 3 16 PrzykBad Tabela 1 Prdko[ v jako funkcja czasu t 1000 t(s) v(m/s) 800 dane 00 600 10 227.04 400 15 362.78 200 20 517.35 0 22.5 602.97 0 5 10 15 20 25 30 30 901.67 czas t(s) Znalez prdko[ w chwili t=16 s stosujc metod interpolacji wielomianem Lagrange a dla dwch punktw 49 Met.Numer. wykBad 3 Interpolacja liniowa wielomianem Lagrange a 1 v(t) = " Li (t)v(ti ) = L0(t)v(t0) + L1(t)v(t1) i=0 Znajdujemy: Wiadomo, |e: 1 - t - t1 t t j t0 = 15, v(t0) = 362.78 L0 (t ) = = " t0 j j = 0 - t t0 - t1 t1 = 20, v(t1) = 517.35 j `" 0 1 -t -t0 t t j L1(t) = = " t1 j=0 -tj t1 -t0 j`"1 A zatem: t - t1 t - t0 v(t) = v(t0) + v(t1) = t0 - t1 t1 - t0 t - 20 t -15 = 362.78 + 517.35 15 - 20 20 -15 Jako zadanie domowe, prosz sprawdzi czy wynik uzyskany jest zgodny z wynikiem interpolacji bezpo[redniej 50 Met.Numer. wykBad 3 Interpolacja liniowa wielomianem Lagrange a 16 - 20 16 -15 v(16) = (362.78) + (517.35) 15 - 20 20 -15 = 0.8 (362.78) + 0.2 (517.35) = = 393.7 m / s 520 500 dane 480 460 440 420 400 380 360 15 16 17 18 19 20 czas t(s) 51 Met.Numer. wykBad 3 17 predkosc v(m/s) v(m/s) Interpolacja kwadratowa (x0 , y0 ), Dane s punkty (x1, y1), (x2, y2) 2 szukamy v(t) = Li(t)v(ti)= " i=0 = L0(t)v(t0) + L1(t)v(t1) + L2(t)v(t2) 2 -t t j Li(t) = " ti j j=0 -t j`"i 52 Met.Numer. wykBad 3 Interpolacja kwadratowa Znajdujemy: Wiadomo, |e: 2 - t - t1)(t - t2 ) t (t j t0 = 10, v(t0) = 227.04 L0 (t) = = " t0 j j =0 - t (t0 - t1)(t0 - t2 ) j `"0 t1 = 15, v(t1) = 362.78 2 -t -t0)(t -t2) t (t j L1(t) = = " t2 = 20, v(t2) = 517.35 t1 j j=0 -t (t1 -t0)(t1 -t2) j`"1 2 - t - t0)(t - t1) t (t j L2(t) = = " t2 j j=0 - t (t2 - t0)(t2 - t1) j`"2 A zatem: t - t1 t - t2 t - t0 t - t2 t - t0 t - t1 v(t) = v(t0) + v(t1) + v(t2) t0 - t1 t0 - t2 t1 - t0 t1 - t2 t2 - t0 t2 - t1 53 Met.Numer. wykBad 3 Interpolacja kwadratowa dla t=16s: (16 -15) (16 - 20) (16 -10) (16 - 20) v(16) = (227.04) + (362.78) (10 -15) (10 - 20) (15-10) (15- 20) (16-10) (16 -15) + (517.35) = (20 -10) (20 -15) = (-0.08)(227.04) + (0.96)(362.78) + (0.12)(517.35) = 392.19 m / s Jako zadanie domowe, prosz sprawdzi czy wynik uzyskany jest zgodny z wynikiem interpolacji bezpo[redniej i metod Newtona. 54 Met.Numer. wykBad 3 18 Interpolacja kwadratowa 550 500 dane 450 400 350 300 250 200 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 czas t(s) BBd wzgldny w odniesieniu do poprzedniej interpolacji 392.19 - 393.70 "a = 100 392.19 = 0.38502% 55 Met.Numer. wykBad 3 Interpolacja sze[cienna Zadanie domowe Znalez rwnanie na prdko[ i obliczy v(16s) na podstawie interpolacji sze[ciennej Lagrange a Dane t0 = 10, v(t0) = 227.04 t1 = 15, v(t1) = 362.78 t2 = 20, v(t2) = 517.35 t3 = 22.5, v(t3) = 602.97 Znalez drog przebyt w czasie od 11s do 16 s. Znalez przyspieszenie w chwili t=16 s. Porwna wyniki z uzyskanymi na podstawie interpolacji metod bezpo[redniej i Newtona. 56 Met.Numer. wykBad 3 Porwnanie Rzd wielomianu 1 2 3 v(t=16) 393.69 392.19 392.06 m/s BBd wzgldny ---------- 0.38502 % 0.033427 % przybli|enia 57 Met.Numer. wykBad 3 19 v(m/s) Wzr interpolacyjny Lagrange a - przykBad Niech dane bd punkty: 0, 1, 3, 6. Znalez wielomian interpolacyjny Lagrange a, ktry bdzie przybli|a funkcj  f (x) = 2"sin# " x# # # 6 # # Rozwizanie: Warto[ci funkcji f(x) wwzBach interpolacji s nastpujce: y0 = f (0)= 0, y1 = f (1)=1, y2 = f (3)= 2, y3 = f (6)= 0. Mo|na pokaza, |e wielomian interpolacyjny Lagrange a przyjmuje posta: x3 11x2 17x W3(x)= - - + 90 90 15 58 Met.Numer. wykBad 3 Wzr interpolacyjny Lagrange a - przykBad 5 0 funkcja f(x) -5 -10 wielomian interpolacyjny W3(x) -15 2sin(/6"x) x3 11x2 17x -20 W3(x)= - - + 90 90 15 -25 -15 -10 -5 0 5 10 15 x Wielomian interpolacyjny  przybli|a funkcj f(x) tylko pomidzy skrajnymi wzBami, tzn. w przedziale [0,6]. Im mniejsze odlegBo[ci midzy wzBami, tym lepsze przybli|enie uzyskujemy 59 Met.Numer. wykBad 3 Oszacowanie bBdu wzoru interpolacyjnego Z jak dokBadno[ci wielomian interpolacyjny Wn(x) przybli|a funkcj f(x) w pozostaBych punktach le|cych wewntrz przedziaBu <a, b>? ZakBadamy, |e funkcja f(x) w rozpatrywanym przedziale <a, b> ma pochodne do rzdu (n+1) wBcznie. (n+1) sup f (x) n x"<a,b> f (x) -Wn (x) d" " (x - xi ) " (n +1)! i=0 zale|y od wyboru wzBw interpolacji 60 Met.Numer. wykBad 3 20 y Interpolacja za pomoc funkcji sklejanych-spline Motywacja Wady interpolacji wielomianowej: Pogorszenie wynikw interpolacji przy zwikszaniu liczby wzBw. PrzykBad: f (x) = x Zjawisko Rungego (przykBad zle uwarunkowanego zadania): Interpolacja wielomianami wysokich stopni przy staBych odlegBo[ciach wzBw prowadzi do powa|nych odchyleD od interpolowanej funkcji zwBaszcza na koDcach przedziaBu. Interpolacja na [rodkowych cz[ciach przedziaBu jest natomiast bardzo dobra i u|yteczna 1 f (x) = PrzykBad: 1+ 25x2 61 Met.Numer. wykBad 3 Interpolacja wielomianowa szczeglnych funkcji f (x) = x 62 Met.Numer. wykBad 3 Zjawisko Rungego 63 Met.Numer. wykBad 3 21 Interpolacja za pomoc liniowych funkcji sklejanych Majc dane punkty: (x0, y0), (x1, y1),...(xn-1, yn-1), (xn, yn ) prowadzimy linie proste pomidzy punktami. 64 Met.Numer. wykBad 3 Interpolacja za pomoc liniowych funkcji sklejanych f (x1) - f (x0) x0 d" x d" x1 f (x) = f (x0) + (x - x0) x1 -x0 f (x2) - f (x1) x1 d" x d" x2 f (x) = f (x1) + (x - x1) x2 -x1 . nachylenie prostej . pomidzy wzBami . f (xn) - f (xn-1) f (x) = f (xn-1) + (x - xn-1) xn-1 d" x d" xn xn -xn-1 65 Met.Numer. wykBad 3 Interpolacja kwadratowa za pomoc funkcji sklejanych Majc dane punkty: (x0, y0), (x1, y1),...(xn-1, yn-1), (xn, yn ) zapisujemy r|ne funkcje kwadratowe pomidzy ka|d par punktw. 66 Met.Numer. wykBad 3 22 Interpolacja kwadratowa za pomoc funkcji sklejanych f (x) = a1x2 + b1x + c1 x0 d" x d" x1 f (x) = a2x2 + b2x + c2 x1 d" x d" x2 . . . f (x) = anx2 + bnx + cn xn-1 d" x d" xn ai,bi,ci Znalez wspBczynniki i =1,2,...,n Mamy 3n niewiadomych czyli potrzebujemy 3n rwnaD 67 Met.Numer. wykBad 3 Interpolacja kwadratowa za pomoc funkcji sklejanych Ka|da parabola przechodzi przez dwa ssiednie punkty, czyli mamy 2n rwnaD f (x0) = a1x02 + b1x0 + c1 f (x1) = a1x12 + b1x1 + c1 . . . f (xi-1) = aixi-12 + bixi-1 + ci f ) = aixi 2 + bixi + ci .(xi . . f (xn-1) = anxn-12 + bnxn-1 + cn f (xn ) = anxn2 + bnxn + cn 68 Met.Numer. wykBad 3 Interpolacja kwadratowa za pomoc funkcji sklejanych Dodatkowe warunki otrzymujemy |dajc cigBo[ci pierwszych pochodnych w n-1 wewntrznych punktach wzBowych: a1x2 + b1x + c1 2a1x + b1 f '(x) dla f (x) 2a2x + b2 a2x2 + b2x + c2 a zatem 2a1x1 + b1 = 2a2x1 + b2 . . . 2an-1xn-1 + bn-1 = 2anxn-1 + bn 69 Met.Numer. wykBad 3 23 Interpolacja kwadratowa za pomoc funkcji sklejanych Prowadzi to do n-1 rwnaD postaci: 2a1x1 + b1 - 2a2x1 - b2 = 0 2a2x2 + b2 - 2a3x2 - b3 = 0 . . . 2aixi + bi - 2ai+1xi - bi+1 = 0 . . . 2an-1xn-1 + bn-1 - 2anxn-1 - bn = 0 CaBkowita liczba rwnaD wynosi 2n+(n-1)=3n-1 Potrzebne jedno rwnanie mo|e przyj posta np. a1 = 0 Pierwsza funkcja sklejana jest liniowa. 70 Met.Numer. wykBad 3 PrzykBad Tabela 1 Prdko[ v jako funkcja czasu t 1000 t(s) v(m/s) 800 dane 00 600 10 227.04 400 15 362.78 200 20 517.35 0 22.5 602.97 0 5 10 15 20 25 30 30 901.67 czas t(s) Znalez prdko[ w chwili t=16 s stosujc metod interpolacji za pomoc kwadratowych funkcji sklejanych 71 Met.Numer. wykBad 3 Rozwizanie v(t) = a1t2 + b1t + c1, 0 d" t d" 10 2 = a2t + b2t + c2 , 10 d" t d" 15 2 = a3t + b3t + c3, 15 d" t d" 20 2 = a4t + b4t + c4 , 20 d" t d" 22.5 2 = a5t + b5t + c5 , 22.5 d" t d" 30 72 Met.Numer. wykBad 3 24 predkosc v(m/s) Ka|da funkcja sklejana przechodzi przez dwa ssiednie punkty 2 v(t) = a1t + b1t + c1, 0 d" t d" 10 1000 800 a1(0)2 + b1(0) + c1 = 0 dane 600 a1(10)2 + b1(10) + c1 = 227.04 400 200 0 0 5 10 15 20 25 30 czas t(s) 73 Met.Numer. wykBad 3 Dalsze rwnania a2 (10)2 + b2 (10) + c2 = 227.04 t(s) v(m/s) 0 0 a2 (15)2 + b2 (15) + c2 = 362.78 10 227.04 a3 (15)2 + b3 (15) + c3 = 362 .78 15 362.78 a3 (20)2 + b3 (20) + c3 = 517.35 20 517.35 22.5 602.97 a4 (20)2 + b4 (20) + c4 = 517.35 30 901.67 a4(22.5)2 +b4(22.5) + c4 = 602.97 Jest 10 rwnaD, 15 a5(22.5)2 + b5(22.5) + c5 = 602.97 poszukiwanych wspBczynnikw a5 (30)2 + b5 (30) + c5 = 901.67 74 Met.Numer. wykBad 3 {danie cigBo[ci pochodnych 2 v(t) = a1t + b1t + c1, 0 d" t d" 10 2 = a2t + b2t + c2 , 10 d" t d" 15 d d (a1t2 + b1t + c1) = (a2t2 + b2t + c2) dt dt t=10 t=10 (2a1t + b1) = (2a2t + b2) t=10 t=10 2a1(10)+ b1 = 2a2(10)+ b2 20a1 + b1 - 20a2 - b2 = 0 75 Met.Numer. wykBad 3 25 predkosc v(m/s) {danie cigBo[ci pochodnych - cd dla t=10s 2a1(10) + b1 - 2a2 (10) - b2 = 0 dla t=15s 2a2 (15) + b2 - 2a3 (15) - b3 = 0 2a3 (20) + b3 - 2a4 (20) - b4 = 0 dla t=20s 2a4 (22.5) + b4 - 2a5 (22.5) - b5 = 0 dla t=22.5s 4 dodatkowe rwnania ostatnie rwnanie a1 = 0 76 Met.Numer. wykBad 3 Ostateczny ukBad 15 rwnaD na 15 niewiadomych 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 a1 0 # ## # # # #100 10 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0##b1 # #227.04# # ##c # #227.04# 0 0 0 100 10 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 # ## # # # 0 0 0 225 15 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 # ##a # #362.78# 2 # ##b2 # #362.78# 0 0 0 0 0 0 225 15 1 0 0 0 0 0 0 # ##c # #517.35# 0 0 0 0 0 0 400 20 1 0 0 0 0 0 0 2 # ## # # # 0 0 0 0 0 0 0 0 0 400 20 1 0 0 0 # ##a3 # #517.35# # 0 0 0 0 0 0 0 0 0 506.25 22.5 1 0 0 0##b3 # = #602.97# # ##c # #602.97# 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 506.25 22.5 1 3 # ## # # # 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 900 30 1 4 # ##a # #901.67# 20 1 0 ##b4 0 # - 20 -1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 # # # # ##c4 # # # 0 0 0 30 1 0 - 30 -1 0 0 0 0 0 0 0 0 # ##a # # # 0 0 0 0 0 0 40 1 0 - 40 -1 0 0 0 0 0 5 # ## # # # 0 0 0 0 0 0 0 0 0 45 1 0 - 45 -1 0 0 # ##b5 # # # # ##c5 # # # 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 # ## # # # 77 Met.Numer. wykBad 3 bii ci a Warto[ci wspBczynnikw i ai bi ci 1 0 22.704 0 2 0.8888 4.928 88.88 3 -0.1356 35.66 -141.61 4 1.6048 -33.956 554.55 5 0.20889 28.86 -152.13 Prosz sprawdzi czy podane warto[ci s prawidBowe 78 Met.Numer. wykBad 3 26 Ostateczne rozwizanie 0 d" t d" 10 v(t) = 22.704t, 10 d" t d" 15 = 0.8888t2 + 4.928t + 88.88, 2 15 d" t d" 20 = -0.1356t + 35.66t -141.61, 2 20 d" t d" 22.5 = 1.6048t - 33.956t + 554.55, 2 22.5 d" t d" 30 = 0.20889t + 28.86t -152.13, 79 Met.Numer. wykBad 3 Prdko[ w okre[lonym punkcie a) Prdko[ w chwili t=16s v(t) = 22.704t, 0 d" t d" 10 2 10 d" t d" 15 = 0.8888t + 4.928t + 88.88, 2 = -0.1356t + 35.66t -141.61, 15 d" t d" 20 2 = 1.6048t - 33.956t + 554.55, 20 d" t d" 22.5 2 = 0.20889t + 28.86t -152.13, 22.5 d" t d" 30 2 v(16)= -0.1356(16) + 35.66(16)-141.61 = 394.24 m/s Jako zadanie domowe, prosz porwna obliczon warto[ prdko[ci z warto[ci otrzyman za pomoc interpolacji wielomianowej 80 Met.Numer. wykBad 3 Przyspieszenie w okre[lonym punkcie b) Acceleration at t=16 v(t) = 22.704t, 0 d" t d" 10 2 = 0.8888 t + 4.928 t + 88 .88 , 10 d" t d" 15 2 = -0.1356t + 35.66t - 141.61, 15 d" t d" 20 2 = 1.6048t - 33.956t + 554.55, 20 d" t d" 22.5 2 = 0.20889t + 28.86t -152.13, 22.5 d" t d" 30 d a(16) = v(t) t=16 dt 81 Met.Numer. wykBad 3 27 Przyspieszenie w okre[lonym punkcie , Funkcja kwadratowa sklejana prawdziwa w punkcie t=16s jest dana jako 2 v(t) = -0.1356 t + 35.66t -141 .61, 15 d" t d" 20 d a(t) = (-0.1356t2 + 35.66t -141.61) dt = -0.2712t + 35.66, a(16) = -0.2712(16) + 35.66 = 31.321m/s2 Jako zadanie domowe, prosz porwna obliczon warto[ przyspieszenia z warto[ci otrzyman za pomoc interpolacji wielomianowej 82 Met.Numer. wykBad 3 Droga z profilu prdko[ci c) Znalez drog przebyt przez rakiet od t=11s do t=16s. v(t) = 22.704t, 0 d" t d" 10 2 = 0.8888t + 4.928t + 88.88, 10 d" t d" 15 2 = -0.1356t + 35.66t -141.61, 15 d" t d" 20 2 20 d" t d" 22.5 = 1.6048t - 33.956t + 554.55, 2 22.5 d" t d" 30 = 0.20889t + 28.86t -152.13, 16 S(16)- S(11) = +"v(t)dt 11 83 Met.Numer. wykBad 3 Droga z profilu prdko[ci 2 v(t)= 0.8888 t + 4.928t + 88.88, 10 d" t d" 15 2 15 d" t d" 20 = -0.1356 t + 35.66t - 141.61, 16 15 16 S(16)- S(11)= = + +"v(t)dt +"v(t)dt +"v(t)dt 15 11 11 15 2 = +"(0.8888t + 4.928t + 88.88)dt 11 16 2 + +"(-0.1356t + 35.66t -141.61)dt 15 =1595.9 m Jako zadanie domowe, prosz porwna obliczon warto[ przebytej odlegBo[ci z warto[ci otrzyman za pomoc interpolacji wielomianowej 84 Met.Numer. wykBad 3 28 BBd wzoru interpolacyjnego (n+1) sup f (x) n x"<a,b> f (x) -Wn(x) d" " (x - xi ) " (n +1)! i=0 (n+1) Przyjmujemy oznaczenia: M = sup f (x) n+1 x"<a,b> Kres grny moduBu (n+1)-szej pochodnej funkcji f(x) na przedziale <a,b> n (x) = (x - x0)(x - x1)...(x - xn ) 85 Met.Numer. WykBad 4 BBd wzoru interpolacyjnego M n+1 f (x) -Wn(x) d" " n (x) (n +1)! PrzykBad: Oceni, z jak dokBadno[ci mo|na obliczy warto[ ln 100,5 przy u|yciu wzoru interpolacyjnego Lagrange a, je|eli dane s warto[ci: ln 100, ln 101, ln 102, ln 103 6 (4) f (x) = ln(x), n = 3, a = 100, b = 103, f (x) = - x4 6 (4) M = sup f (x) = 4 x"<100,103> 1004 6 ln 100,5 -W (100,5) d" "0,5"0,5"1,5" 2,5 H" 2,344"10-9 10044! 86 Met.Numer. WykBad 4 Optymalny dobr wzBw interpolacji M n+1 f (x) -Wn(x) d" " n (x) (n +1)! Wielko[ bBdu zale|y od wyboru wzBw interpolacji poprzez n. Na Mn+1 nie mamy wpBywu. Jak wybra wzBy interpolacji xi, aby: sup n (x) x"<a,b> miaBo jak najmniejsz warto[ Zagadnienie zostaBo sformuBowane przez rosyjskiego matematyka P.L. Czebyszewa jako zagadnienie znajdowania wielomianu algebraicznego najlepiej przybli|ajcego zero na zadanym przedziale. 87 Met.Numer. WykBad 4 29 Wielomiany Czebyszewa Wielomiany Czebyszewa Tn (x) = cos(n arc cos x) (pierwszego rodzaju): Mo|na pokaza, |e wielomian Tn(x) jest identyczny z pewnym wielomianem algebraicznym  zaw|onym do przedziaBu <-1,1>. T0(x) = 1 T1(x) = cos(arc cos x) = x T2(x) = cos(2arc cos x) = 2x2 -1 T3(x) = cos(3arc cos x) = 4x3 - 3x Tn(x) = 2xTn-1(x) -Tn-2(x) wzr rekurencyjny 88 Met.Numer. WykBad 4 Wielomiany Czebyszewa Wielomiany Czebyszewa pierwszego rodzaju s rozwizaniem rwnania r|niczkowego: 2 d Tn (x) dTn (x) (1- x2) - x + n2Tn (x) = 0 dx2 dx Definiuje si je poprzez wzr Rodriguesa: n 1- x2 d n-1 2 n Tn (x) = (-1) [(1- x2) ] (2n -1)!! dxn Wielomiany Czebyszewa pierwszego rodzaju s ortogonalne w przedziale <-1,1> z wag: 1 w(x) = 1- x2 89 Met.Numer. WykBad 4 Optymalny dobr wzBw interpolacji Ka|dy wielomian Czebyszewa stopnia n ma n r|nych pierwiastkw w punktach: 2m +1 xm = cos(  ), m = 0,1, 2,..., n -1 2n zawartych midzy -1 i +1 WspBczynnik przy najwy|szej potdze w Tn(x) jest rwny 2n-1. Szukamy wielomianu, ktry przy najwy|szej potdze ma wspBczynnik rwny jedno[ci 1 Tn" (x) = Tn+1(x) = (x - x0)(x - x1)...(x - xn ) +1 2n gdzie xm(m=0, 1, 2, & , n) s pierwiastkami wielomianu Tn+1 90 Met.Numer. WykBad 4 30 Optymalny dobr wzBw interpolacji Wyra|enie: sup n (x) x"<a,b> w przedziale <-1,1> ma najmniejsz warto[ dla wielomianu: 1 n (x) = Tn+1(x) = (x - x0)(x - x1)...(x - xn ) 2n 1 sup n (x) = wwczas: x"<-1,1> 2n Je|eli w przedziale <-1,1> za wzBy interpolacji przyjmiemy zera wielomianu Czebyszewa, to Mn+1 f (x) -Wn (x) d" 2n (n +1)! 91 Met.Numer. WykBad 4 Optymalny dobr wzBw interpolacji W dowolnym przedziale <a,b> oszacowanie bBdu wynosi: Mn+1 (b - a)n+1 f (x) -Wn (x) d" (n +1)! 22n+1 przy wyborze wzBw 1 2m +1 #(b xm = - a) cos  ) + (b + a)#, m = 0,1, 2,..., n # # 2 2n + 2 # # Nowe wzBy xm nie s rozmieszczone w rwnych odstpach lecz s zagszczone przy koDcach przedziaBu. 1 x = [(b - a)z + (b + a)] 2 Proste transformacje liniowe sprowadzaj 1 x z przedziaBu <a,b> do z nale|cego do z = (2x - b - a) <-1,1> b - a 92 Met.Numer. WykBad 4 Podsumowanie interpolacji Przeczyta i przeanalizowa rozdziaB 1.2.8 Uwagi koDcowe, Z.Fortuna, B.Macukow, J.Wsowski, Metody numeryczne Wnioski: 1. Przy obliczaniu warto[ci wielomianu interpolacyjnego w jednym lub kilku punktach problem wyboru postaci wzoru interpolacyjnego nie jest istotny. 2. Rodzaj wybranego wzoru i rozmieszczenie wzBw ma wpByw jedynie na bBd obliczeD. 3. O czasochBonno[ci obliczeD decyduje liczba mno|eD i dzieleD. dla wielomianu Lagrange a stanowi to n2+4n+2 dla wielomianu Newtona 1/2 n2+3/2 n2 93 Met.Numer. WykBad 4 31

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Nauka administracji z elementami teorii zarządzania 28 11 2013 Wykład
2013 wyklad2id(366
Techniki negocjacji i mediacji w administracji 26 11 2013 Wykład
Podstawy prawoznawstwa 22 10 2013 Wykład 3
2013 wyklad5
2013 wyklad4
2013 wyklad1id(365
Prawo cywilne z umowami w administracji 12 11 2013 Wykłady
Podstawy prawoznawstwa 26 11 2013 WYKŁAD
2013 wyklad6
Podstawy prawoznawstwa 05 11 2013 Wykłady
wyklad 7 zap i, 11 2013

więcej podobnych podstron