93763748

no być kreowane w relacji do zagrożeń i wyzwań. Innymi słowy, każdemu rodzajowi wyzwania lub zagrożenia odpowiadają cele szczegółowe polityki. Należy więc określić tożsamość i specyfikę poszczególnych zagrożeń i wyzwań, intensywność ich oddziaływania oraz prawdopodobieństwo ich występowania w środowisku międzynarodowym.

W bezpieczeństwie generalną zasadą jest konieczność uwzględniania najbardziej pesymistycznych albo trudno wyobrażalnych scenariuszy, nawet wówczas, gdy prawdopodobieństwo ich wystąpienia jest niewielkie. Na pierwszym miejscu w systemie bezpieczeństwa wyznacza się zawsze zagrożenie polityczne. Wywodzi się ono z systemu stosunków międzynarodowych lub polityki państw sąsiadujących. Zagrożenia polityczne mają charakter niejako pierwotny, z nich mogą się rodzić zagrożenia innego rodzaju, na przykład zagrożenia militarne, ekonomiczne, energetyczne lub społeczne. Zagrożenia polityczne zwykle pochodzą ze środowiska zewnętrznego. Jednak są przykłady na przestrzeni najnowszej historii, kiedy zagrożenie polityczne miało podłoże wewnętrzne.

Według realistów jedynie podmioty stosunków międzynarodowych mogą skutecznie wpływać na środowisko zewnętrzne poprzez różne formy działań mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa państw we wszystkich wymiarach. Do tych znanych form można zaliczyć: łączenie wysiłków za pośrednictwem sojuszy (UE), koalicje lub organizacje międzynarodowe (OBWE), działania na rzecz rozbrojenia, równoważenie sił, odstraszanie, kontrolę zbrojeń, budowę środków wzajemnego zaufania, a także politykę niezaangażowania lub neutralności. Ta ostatnia występuje coraz rzadziej, gdyż we współczesnym świecie mało który podmiot jest niezaangażowany lub neutralny w globalnym systemie bezpieczeństwa.

Współczesny poziom instytucjonalizacji wspólnych wysiłków na rzecz bezpieczeństwa, głębokość procesów integracyjnych i współzależność państw w ramach poszczególnych struktur powołanych w celu zapewnienia bezpieczeństwa (NATO), a ostatnio również działania organizacji regionalnych (UE) oraz globalnych (ONZ, OBWE), pozwalają wyraźnie dostrzec zjawisko kształtowania się podmiotowej roli uczestników porządku międzynarodowego. Państwa w celu powiększenia gwarancji własnego bezpieczeństwa odstępują od dogmatycznego traktowania zasady suwerenności, powierzając częściowy jej zakres instytucjom ponadnarodowym, co w przypadku Unii Europejskiej jest szczególnie widoczne i poparte zapisami w Traktacie Lizbońskim. Zjawisko to dotyczy państw członków Organizacji Narodów Zjednoczonych (art. 23 i 24 Karty NZ).

W tym miejscu należy podkreślić, że taki system bezpieczeństwa zbiorowego nie stoi w miejscu, możliwa jest jego ewolucja z ograniczonym zasięgiem¹.

1) W. Pokruszyński, Kryteria bezpieczeństwa międzynarodowego, WSGE, Józefów 2008, s. 40. 14