2808185408

PRZYWILEJE SZLACHECKIE W XIVIXV WIEKU

(na podstawie: M. Chmaj, W. Sokół, J. Wrona, Historia Repetytorium dla kandydatów na studia prawnicze, historyczne,

politologiczne i socjologiczne, Warszawa 2006)

PRZYWILEJE STANOWE - akty prawne wydawane przez królów polskich w XIV i XV wieku, z mocą których stan szlachecki uzyskiwał szczególne uprawnienia polityczne, gospodarcze, sądowo-administraeyjne oraz zwolnienia od niektórych obowiązków o charakterze publicznym

RODZAJE PRZYWILEJÓW (według kryterium terytorialnego):

•    prowincjonalne (ziemskie) - obejmujące szlachtę jednej prowincji lub ziemi (np. przywilej borzykowski z 1210 r_M przywilej w Wolborzu z 1215 r_M przywilej w Cieni z 1228 r.)

•    generalne - nadawane szlachcie w całym kraju

PRZYWILEJE GENERANE:

❖    1355 r, - przywilej w Budzie

o właściwie obietnica nadania przywileju

o wydany przez desygnowanego na tron Polski Ludwika Węgierskiego w momencie ciężkiej choroby Kazimierza Wielkiego

*    obietnica niepobierania nadzwyczajnych podatków poza przyjętą normą zwyczajową oraz niekorzystanie ze stacji w dobrach szlacheckich,

■    zobowiązanie do wynagrodzenia strat poniesionych przez szlachtę w wyprawach wojennych poza granicami kraju,

■    ogólne potwierdzenie praw duchowieństwa, chłopów i mieszczan.

❖    1374 r, - przywilej koszycki

o wydał Ludwik Węgierski w zamian za przyznanie sukcesji tronu polskiego jednej z jego córek

o w 1381 r. rozciągnięty na duchowieństwo

o kamień węgielny dla rozwoju dalszych przywilejów i dla kształtowania się szlacheckiego parlamentaryzmu; ugruntował publicznoprawny charakter władzy królewskiej w Polsce -monarcha ograniczony wolą szlachty

■    zwolnienie szlachty z podatków na rzecz państwa, z wyjątkiem poradlnego, zmniejszonego z 12 do 2 groszy z łanu kmiecego,

*    zwolnienie szlachty z obowiązku budowy i naprawy zamków warownych,

■    obowiązek wykupu z niewoli szlachcica, który popadł w nią w czasie wyprawy zagranicznej,

■    starostwa mogą być przyznawane tylko Polakom.

❖    1388 r. - przywilej piotrkowski d)

o wydał Władysław Jagiełło (potwierdzenie przywilejów andegaweńskich)

■    prawo wykupu szlachcica, który dostał się do niewoli w czasie wojny prowadzonej na terytorium Polski,

■    zobowiązanie się króla do płacenia żołdu w wysokości 3 grzywien od kopii,

■    zamkami królewskimi nie będą zarządzać cudzoziemcy,