2808184646

1.

David Hunie (1711-1776)

nauka o naturze ludzkiej

Natura ludzka jest ośrodkiem wszystkich nauk, więc sprawą podstawowej wagi jest rozwinięcie nauki o człowieku. Podstawą tej nauki, z kolei, może być tylko metoda eksperymentalna - doświadczenie i obserwacja. Znaczy to tyle, że powinniśmy zacząć od badania ludzkich procesów psychologicznych i postępowań moralnych oraz dążyć do odkrycia ich zasad.

Badania nad człowiekiem należy rozdzielić i zająć się z jednej strony - aspektem moralnym człowieka i sferą jego działania, z drugiej strony-jego umysłem, sferą spekulatywną, Żeby jednak pierwsza gałąź nauki o człowieku była pewna, musi znaleźć podparcie w drugiej.

impresje i idee

Podobnie jak Locke, i Hume wywodzi całą treść naszego umysłu z doświadczenia - używa jednak innej terminologii. Treści umysłu nazywa percepcjami. Te zaś dzieli na impresje i idee. Impresje są bezpośrednimi danymi doświadczenia (np. wrażeniami), a idee - kopiami lub mglistymi obrazami impresji w myśleniu lub rozumowaniu.

Hume opisuje różnice między impresjami a ideami w terminach wyrazistości, żywości. Z największą siłą wchodzą do świadomości doznania zmysłowe, uczucia, emocje, jak zjawiają się w niej po raz pierwszy. W sytuacjach gwałtownych poruszeń duszy nasze idee mogą bardzo zbliżać się do impresji.

Hume dzieli wszystkie percepcje na proste i złożone - w ten sposób otrzymujemy cztery ich grupy. Należy jednak zauważyć, że idee możemy konstruować sami z dostępnych nam danych - wtedy nie odpowiadają żadnym impresjom. Jednakże, jeżeli chodzi o idee proste, to te zawsze mająswoje odpowiedniki w impresjach.

Zazwyczaj impresje poprzedzają idee. Można jednak znaleźć jeden wyjątek od tej reguły. Jeżeli dysponujemy całą paletą barw, w której będzie brakowało jednego tylko odcienia, to będziemy w stanie wytworzyć sobie jego ideę nawet w przypadku braku odpowiadającej jej impresji.

Impresje można jeszcze podzielić na zmysłowe i refleksyjne. Impresje zmysłowe powstają pierwotnie w duszy z nieznanych przyczyn. Impresje refleksyjne w znacznej mierze wywodzą się z idei. Dla przykładu: mam impresję zimna z towarzyszącym jej bólem. Kopia tej impresji pozostanie w pamięci, jako idea. Może ona następnie wytwarzać impresję niechęci, która jest impresją refleksyjną

kojarzenie idei

Odebrane impresje mogą ponownie pojawić się w świadomości albo jako impresje, ale słabsze (dzięki pamięci), albo jako idee (dzięki wyobraźni). Pamięć zachowuje nie tylko proste idee, ale też ich porządek. Wyobraźnia może arbitralnie łączyć je ze sobą i rozkładać. Istnieje jednak w wyobraźni pewna zasada kojarząca w sposób naturalny idee. Kojarzenie to opiera się na własnościach podobieństwa, styczności oraz zależności przyczynowo-skutkowej.