3818438670

ALEKSANDRA

NOWELISTYKA

ŚWIĘTOCHOWSKIEGO

1.    Biogram

2.    Nowelistyka

3.    Streszczenie nowel „Chawa Rubin", „Damian Capenko" i „Kari Krug"

Ad.l.

Pseud. Władysław Okoński, Poseł Prawdy, O.Remus, Oremus, Liber, Gezyasz, Nauczyciel i in.

Urodzony 18 i 1849 w Stoczku (Podlasie), zmarł 25 IV 1938 w Gołotczyźnie pod Ciechanowem, publicysta, dramaturg, prozaik, działacz kulturalny i społeczny, historyk i filozof. Lata szkolne spędził w Siedlcach i Lublinie, Studiował na wydziale filologiczno-historycznym Szkoły Głównej i Uniwersytetu Warszawskiego (1866-70). Rychło awansował do roli przywódcy tego pokolenia, które związane ze Szkołą Główną, dokonało po powstaniu styczniowym przewrotu w umysłowości inteligencji polskiej. Od 1870 pisywał stale w prasie pozytywistycznej - w latach 1870-78 w jej bojowym organie "Przeglądzie Tygodniowym", a od 1878 do 1881 w dzienniku "Nowiny". W 1874, nie zrywając kontaktu z pismem, wyjechał do Lipska na studia fil., uwieńczone 1876 doktoratem na podstawie rozprawy O powstaniu praw moralnych. Myślał o karierze uniwersyteckiej w Galicji, ale zniechęcony panującymi tam stosunkami, wrócił do Warszawy. Współpracę z "Przeglądem Tygodniowym" zerwał w 1878, obejmując tego roku redakcję w dzienniku "Nowiny", którą prowadził do 1881 r. Rubryką Listy z Paragwaju rozpoczął długą serię swych felietonów ciągłych.

W pierwszym okresie twórczości (tj. do ok. 1880) uprawiał publicystykę literacką (m.in. programowy art. My i wy, cykl artykułów Praca u podstaw, napisanych z L.Mikulskim) i fil. (m.in, Dumania pesymisty) oraz dramat (Niewinni, Helvia, cz.l trylogii Nieśmiertelne dusze • Ojciec Makary, Poddanka, Piękna). Był jedynym w tej epoce twórcą scenicznym o głębszych ambicjach filozoficznych. Już we wczesnych nowelach, m.in. w cyklu O życie, Klemens Boruta przejawił właściwy sobie ton: narracje powściągliwa i ironiczna, dażaca raczej do zdemaskowania bohatera niż do jego obiektywnego przedstawienia. W bojowym okresie pozytywizmu zdobył jedno z pierwszych miejsc w literaturze. W rozprawie doktorskiej i innych swych utworach wystąpił jako reprezentant etyki racjonalistycznej; za A.Comtem i Innymi domagał się połączenia jej z socjologią i uznania w niej jednej z dyscyplin filozofii. Człowiek - sadził - zdeterminowany jest przez swa naturę biologiczna i przez związki społeczne: prawa moralne powstają w toku doświadczeń historycznych. W poglądach na poznanie ludzkie reprezentował stanowisko empiryczne: idąc śladami J.S.Milla, H.Spencera I Comte'a utrzymywał, że człowiek poznaje fakty tylko w ten sposób, w jaki mu są dane w doświadczeniu; nie może natomiast określić ich istoty. W 1881 założył własne, niezależne pismo "Prawdę", która odegrała ogromna role w kształtowaniu umysłowości nast, generacji poi, inteligencji. Zjednał dla pisma wielu wybitnych współpracowników, m.in. L.Krzywickiego; sam pisywał dużo,