6830720307

STUDIA

Stosunki Międzynarodowe - International Relations Nr 3-4 (t. 30)/2004 ISSN 0209-0961

Janusz Symonides

NARODY ZJEDNOCZONE WOBEC WYZWAŃ I ZAGROŻEŃ XXI WIEKU.

MIĘDZY KONIECZNOŚCIĄ A MOŻLIWOŚCIĄ REFORMY

1. Debata wokół reformy ONZ, jej źródła i kierunki

Tocząca się obecnie dyskusja dotycząca reformy ONZ. jej dostosowania do nowych zagrożeń i wyzwań oraz konieczności umocnienia i uczynienia z niej organizacji na miarę XXI wieku, ma co najmniej trzy źródła. Propozycje i działania w tym kierunku są inspirowane, po pierwsze, programem restrukturyzacj i. jaki już na początku swego mandatu w 1997 r. przedstawił Sekretarz Generalny Koli Annan^{1 2 3 4}. Po drugie, wynikają z Deklaracji Milenijnej Narodów Zjednoczonych przyjętej na szczycie milenijnym 8 września 2000 r.^: Po trzecie, zostały niejako sprowokowane wstrząsem, jakim dla społeczności międzynarodowej stal się atak na World Trade Center, a jeszcze bardziej interwencja Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii w Iraku w marcu 2003 r.. co doprowadziło do głębokich podziałów między członkami Rady Bezpieczeństwa, do zakwestionowania efektywności obecnego systemu bezpieczeństwa zbiorowego, a w skrajnych wypadkach do podania w wątpliwość nawet celowości istnienia Narodów Zjednoczonych-¹.

Przedstawiony przez Sekretarza Generalnego pakiet reform zakładał uczynienie z ONZ organizacji sprawniej, skuteczniej, lepiej i elastyczniej reagującej na potrzeby i życzenia państw członkowskich. Podjęte działania doprowadziły do restrukturyzacji i konsolidacji Sekretariatu. Istniejące departamenty, fundusze i programy zostały zgrupowane wokół czterech obszarów tematycznych: pokoju i bezpieczeństwa, spraw ekonomicznych i socjalnych, spraw humanitarnych oraz rozwoju. Zmiany dotyczyły zarówno spraw administracyjnych, jak i strukturalnych'’. Utworzona przez Kofi Annana grupa ekspertów, której przewodniczy! Lakhdar Brahimi. przygotowała raport dotyczący operacji pokojowych ONZ. przedstawiony w sierpniu 2000 r. Został on zaaprobowany przez Zgromadzenie Ogólne, które przyjęło przedłożone rekomendacje zmie-

1

Department of Public Information, Basic Facts alxiut ihc United Nations. New York 1998, s. 18-19: Dossier sur la reformo ii l'ONU. http://www.un.org/fienclt/reform/dossier, 03.08.04.

2

^: Dok./55/L.2/, http://www.un.org/milIenium/declaration.

3

⁵ Szerzej na ten temat w następnej części artykułu. Por. także J. Symonides. Wojna z Irakiem a prawo międzynarodowe, „Rocznik Strategiczny 2003/2004", s. 366 i n.

4

Zostało utworzone nowe stanowisko zastępcy Sekretarza Generalnego ONZ. Została nim w styczniu 1998 r. kanadyjka Louise Frechette.