7803160129

Spis zwyczajowego prawa rzymskiego dokonany przez tzw. kolegium decemwirów-decemviri legibus scribundis, spisany na tabliczkach miedzianych, drewnianych lub z kości słoniowej. Nie dotrwał jednak do naszych czasów ani do schyłku republiki. Oryginał został zniszczony prawdopodobnie w czasie pierwszego najazdu Galów (390 p.n.e.). Później jej tekst odtwarzano z przekazów ustnych. Była swoistym kodeksem, nauczano jej w szkołach. Stopniowo popadła jednak w zapomnienie. Odkryta została w średniowieczu.

Kolegium decemwirów -10 mężów powołanych do spisania 10 tablic. Powierzono im zarząd państwem, wybrano ich w drodze wyborów a powołano nie tylko do spisu prawa ale i wyrównywania różnic między Patrycjatem a Plebsem. 10 tablic okazało się spisem niewystarczającym. W 450 roku p.n.e. powołano kolejnych 10 (5 Patrycjuszy i 5 Plebejuszy)

Decemviri patrycjuszowscy dokonywali jednak pewnych nadużyć. Przyśpieszono więc prace ustawodawcze i do 10 tablic dodano jeszcze 2 następne.

Ustawa 12 tablic wprowadziła:

-    obowiązkową procedurę sądową (zerwała z dotychczasową samopomocą).

-    świadczyła o przewadze prawa świeckiego.

-    kto powoływał się na świadka musiał owego świadka samemu dostarczyć do sądu (gdy świadek był oporny mógł przez trzy kolejne dni i noce wyć pod jego domem, by zmusić go do stawienia się na sprawie).

-    zwiększenie uprawnień stron w procesie.

-    pojawiły się przepisy handlowe i regulujące obrót z zagranicą.

-    uznawała nieograniczoną własność, chroniąc głównie własność rolną. Była wyrazem interesów społeczeństwa agrarnego, jakim w tym czasie był Rzym (kto kradł nocą zboże był skazywany na śmierć jak podpalacz).

-    przyznawała swobodę sporządzania testamentów.

-    wprowadziła bardzo rygorystyczne przepisy o długach. Niewypłacalny dłużnik mógł być więziony w prywatnym więzieniu. Mógł zostać zabity przez wierzyciela. Jednak procenty od wierzytelności ograniczono do 8J4 % w skali rocznej.

-    potwierdzała istnienie rodziny patriarchalnej z silną, nieograniczoną władzą ojca.

-    w systemie kar uznawała zasadę odwetu (talio) oraz kar pieniężnych.

-    uznawała istniejący podział na bogatych i biednych.

-    zawierała przepisy z zakresu prawa sakralnego.

-    gwarantowała suwerenność narodu rzymskiego.

-    podkreślała wolność i równość obywateli wobec prawa.

-    zawierała przepisy higieniczne.

Ustawa 12 tablic jest skodyfikowanym prawem zwyczajowym. Była daleka od nowatorstwa ale stworzyła parasol ochronny nad Plebejuszami, zapobiegała arbitralnym decyzjom urzędników i sądów patrycjuszowskich. Po jej wydaniu prawo rzymskie rozwijało się już jako wykładnia Ustawy 12 tablic.

Edykty magistratur to kolejne źródło prawa. Wynikały one z potrzeb rozwijającego się obrotu gospodarczego, lus civile nie było w stanie objąć wszystkich przypadków życia społecznego. Edykty magistratur były to rozporządzenia (dostojnika) magistratury wydawane