901459741

Prezentowany Konspekt zawiera elementarne wiadomości z zakresu genezy, budowy i klasyfikacji skał osadowych. Jego treść, w głównej mierze, oparta została na ogólnodostępnej literaturze dotyczącej tematu, a częściowo jest efektem przemyśleń własnych autora strony. Konspekt ten przeznaczony jest głównie dla studentów pierwszego roku geologii i geografii, a także dla wszystkich zainteresowanych tym tematem.

Skały osadowe.

Wietrzenie.

Wszystkie skały, czy to magmowe, czy metamorficzne, czy starsze skały osadowe, znajdujące się na powierzchni ziemi i ograniczonej do poziomu wód gruntowych strefie przypowierzchniowej ulegają działaniu czynników zewnętrznych. Mówimy, że skały wietrzeją. Efektywność działania tych czynników w dużym stopniu uzależniona jest od cech strukturalnych, teksturalnych skał. składu mineralnego, czyli w konsekwencji także ich chemizmu. Wietrzeniem, zatem, nazywać będziemy proces niszczenia skał pod wpływem działania czynników zewnętrznych.

Proces z natury jest dynamiczny, jest to uporządkowany w czasie ciąg zmian. Czynnikiem (czynnikami), natomiast, określać będziemy przyczynę lub zespół przyczyn danego procesu. Wyróżnia się twa typy wietrzenia:

wietrzenie fizyczne (=mechaniczne), którego efektem jest rozdrobnienie skały, oraz wietrzenie chemiczne, prowadzące do jej rozkładu.

Wietrzenie fizyczne.

Głównym czynnikiem procesu wietrzenia fizycznego jest temperatura, a konkretnie zmiany temperatury występujące na wielu obszarach Ziemi w cyklu dobowym (dzień/noc), sezonowym (lato/zima), bądź w cyklach wieloletnich (np. glacjał/interglacjał). Bezpośredni wpływ temperatury na skały nazywamy insolacją. Skały zbudowane są z różnej wielkości, różnie zorientowanych ziaren krystalicznych (minerałów), o różnym współczynniku rozszerzalności termicznej. Wielokrotne nagrzewanie i ochładzanie skały równoznaczne z wielokrotnym, wielokierunkowym rozszerzaniem się i kurczeniem jej składników prowadzi do rozluźnienia jej zwartości, zwięzłości, czyli tzw. więżby skały i w efekcie do rozpadu. Skały ponadto są bardzo

1