1250463122

1.3 Pojęcia w nawigacji klasycznej Gdańsk, czerwiec 2014

Podstawowym przyrządem nawigacyjnym służącym do wyznaczenia i utrzymywania kursu jest kompas magnetyczny. Kompas magnetyczny wyznacza kierunek południka magnetycznego z uwzględnieniem dewiacji (błędu o innej wartości dla każdego kursu, spowodowanego zakłóceniem ziemskiego pola magnetycznego przez inne obiekty indukujące własne pole magnetyczne, np. stalowy kadłub statku, znajdujące się w pobliżu kompasu magnetycznego). Warto zauważyć, że bieguny geograficzne Ziemi (względem których orientowane są mapy) nie pokrywają się z biegunami magnetycznymi Ziemi. Odchylenie kierunku północy magnetycznej od kierunku północy geograficznej (stałe dla danego punktu) nazywa się deklinacją. Stąd, można mówić o północy rzeczywistej (N), północy magnetycznej (Nm) i północy kompasowej (Nk) - w zależności od którego kierunku liczony będzie kąt do linii symetrii (diametralnej) jednostki pływającej. Czasem, wyróżnia się też kierunek północy żyrokom-pasowej (Nż)[6].

Można więc wyróżnić trzy kursy:

•    kurs rzeczywisty - kąt między kierunkiem północy rzeczywistej a osią symetrii statku

•    kurs magnetyczny - kąt między kierunkiem północy magnetycznej a osią symetrii statku

•    kurs kompasowy - kąt między kierunkiem północy wskazywanej przez kompas a osią symetrii statku

Kurs rzeczywisty nie jest równoznaczny z kierunkiem, w którym porusza się statek, ponieważ na płynący statek oddziaływują również siły związane ze zjawiskami zewnętrznymi, które mogą powodować schodzenie statku z kursu. Ruch poprzeczny związany z działaniem wiatru nazywamy dry-fem, natomiast ruch poprzeczny związany z działaniem prądów morskich nazywamy znosem. Utrzymanie kursu statku wymaga uwzględniania poprawek m.in. na wiatr i na prąd.

Namiar to kąt pomiędzy kierunkiem odniesienia a kierunkiem wyznaczanym przez linię od obserwatora do namierzanego obiektu[6]. Kierunkiem odniesienia może być północ wskazywana przez kompas lub oś symetrii statku (wtedy jest to kąt kursowy). Tak jak w przypadku kursów, można wyróżnić trzy namiary o identycznych zależnościach:

•    namiar rzeczywisty - kąt między kierunkiem północy rzeczywistej a kierunkiem od obserwatora do namierzanego obiektu

•    namiar magnetyczny - kąt między kierunkiem północy magnetycznej a kierunkiem od obserwatora do namierzanego obiektu

•    namiar kompasowy - kąt między kierunkiem północy wskazywanej przez kompas a kierunkiem od obserwatora do namierzanego obiektu

Kąt kursowy to kąt zawarty pomiędzy dziobową częścią osi symetrii statku a linią łączącą obserwatora z obserwowanym obiektem. Kąty kursowe są liczone w systemie połówkowym [6].

Warto pamiętać, że istnieją cztery systemy liczenia kierunków:

•    system pełny (okrężny) - od N, zgodnie z ruchem wskazówek zegara w zakresie 0-360 stopni, np. 220°

•    system połówkowy (półpełny) - 180 stopni na prawo (w kierunku wschodu) od N, lub 180 stopni na lewo (w kierunku zachodu) od N, np. 140°NW

•    system ćwiartkowy - od N lub S w kierunku E lub W, od 0 do 90 stopni, np. S40°W

•    system rumbowy - stosowany dawniej, w którym tarcza kompasu jest podzielona na 32 rumby, gdzie każdy rumb jest równy 1/32 kąta pełnego i ma swoją nazwę, np. SW (ang. Southwest)

W nawigacji morskiej powszechnie stosowane są jednostki miar niebędące częścią układu SI.

3/17