Kanalizacja grawitacyjna, tj. działająca pod wpływem siły ciążenia, stosowana jest powszechnie od zarania rozwoju inżynierii sanitarnej. Grawitacyjne systemy usuwania ścieków stają się w chwili obecnej rozwiązaniem coraz bardziej kosztownym, zwłaszcza w płaskim terenie o rozległej i luźnej zabudowie, rozwijających się wciąż aglomeracji miast.
Wynika to m.in. ze znacznych kosztów budowy kanałów - na głębokościach dochodzących nawet do 6-^8 m.
Przykładowo, dla minimalnego spadku dna kanału imi„ = l%o wymagane przegłebienie kanału wynosi 1 m na 1 km długości.
Rys. 2.4. Schemat (a) i profil (b) kanalizacji grawitacyjnej z pompownią pośrednią (kanalizacja grawitacyjno-pompowa)
W dążeniu do zmniejszenia kosztów budowy kanalizacji zaczęto już na przełomie XIX i XX wieku stosować pośrednie pompownie ścieków, wyposażone początkowo w pompy tłokowe z napędem parowym, następnie gazowym (ok. 1900 r.) i elektrycznym (1920), które umożliwiły podniesienie dna kanału za pompownią do rzędnej wynikającej z możliwego -minimalnego zagłębienia kanału (rys. 2.4).
Pośrednie pompownie ścieków nie zmniejszają jednak w zasadniczy sposób kosztów budowy systemów grawitacyjno-pompowych, a to głównie ze względu na fakt, że same są drogie w budowie i eksploatacji. Z tych też względów, kanalizacja konwencjonalna należy do najdroższych elementów infrastruktury podziemnego uzbrojenia terenów zurbanizowanych (miejsko-przemysłowych).
Na terenach wiejskich o luźnej zabudowie, przy kryterium gęstości zaludnienia mniejszej od 120 mieszkańców na km sieci, przyjętym w Polsce (a w Europie <150 mieszkańców na km), stosowane są nadal bezodpływowe zbiorniki ścieków (szamba). opróżniane wozami asenizacyjnymi, bądź też budowane są oczyszczalnie „naturalne” - z drenażem rozsączającym ścieki do gruntu.
14