1446387104

126 Dyskusja

Planowanie pierwszego obiektu powinno dokonywać się na szczeblu regionalnym, drugiego zaś — na szczeblu centralnym. Przyjęcie takiego założenia ma zasadnicze znaczenie dla odpowiedzi na kwestię efektywności rozwoju regionalnego.

Rozwój regionalny w odniesieniu do pojedynczego regionu może polegać na: 1) wykorzystaniu jego specyficznych możliwości, 2) zaspokojeniu jego specyficznych potrzeb. Oczywiście, rzadko kiedy działania te mogą być rozłączne. Rzadziej jednak będą realizować całość, częściej niektóre z celów wyrażonych w ogólnym pojęciu rozwoju.

W pierwszym przypadku polityka rozwoju regionalnego powinna polegać na działaniu na rzecz wykorzystania czynników wzrostu, które bądź są „unieruchomione”, bądź są w niewystarczającym stopniu wprzęgnięte w proces reprodukcji. Chodzi więc o działanie w kierunku pełnego wykorzystania zasobów ulokowanych w regionie. Mogą to być zasoby pracy, zasoby naturalne, zasoby majątku produkcyjnego.

W drugim znów przypadku polityka regionalna, uruchamiająca rozwój regionalny (w sensie rozwoju regionu) powinna być skierowana na powiększenie tych zasobów, których wyraźny deficyt powoduje ograniczenie rozwoju regionu. Deficyt ten dotyczy przede wszystkim czynników produkcji, ale coraz częściej pojawia się jako brak w wyposażeniu infrastrukturalnym. Brak działania w jednym i drugim kierunku nie tylko hamuje rozwój regionu, lecz może spowodować jego stagnację, a nawet regres.

W każdym z tych przypadków, jeśli nie przybierają one postaci jednego celu, odmienne powinno być podejście do sprawy efektywności.

W ten sposób dochodzimy do kolejnej sprawy, sformułowanej na wstępie w postaci pytania. Przyjmujemy tu ogólne rozumienie pojęcia efektywności, rozumianej jako stosunek efektu (wyniku) do poniesionych nakładów.

Otóż, w przypadku działania na rzecz wykorzystania możliwości regionu zawsze trzeba kierować się kryteriami efektywności ekonomicznej, rozpatrywanej w skali ogólnokrajowej. Z rachunku powinny wynikać korzyści, jakie cała gospodarka narodowa osiągnie z pełniejszego (pełnego) włączenia zasobów regionu w proces reprodukcji.

W przypadku działania na rzecz zaspokojenia potrzeb regionu bardziej istotne mogą okazać się koszty z tym związane, przy czym strona efektów może okazać się niewymierna w sensie ekonomicznym.

Z grubsza biorąc, sytuacja pierwsza odpowiada kwestii: co i jakim kosztem region może (powinien) świadczyć na rzecz rozwoju całej gospodarki narodowej, zaś sytuacja druga odpowiada kwestii: jakie koszty powinna ponieść cała gospodarka narodowa (społeczeństwo), aby zaspokoić potrzeby regionu.

W obu przypadkach musi być respektowana zasada racjonalności ekonomicznej. Nawiązując do twierdzeń Langego przypomnijmy znów, że zasada ta ma dwa warianty: osiąganie maksymalnego stopnia realizacji celu przy danym nakładzie środków lub też użycie minimalnych środków dla osiągnięcia danego stopnia realizacji celu. Pierwszy z tych wariantów postępowania określa Lange jako zasadę największego efektu, drugi zaś — jako zasadę najmniejszego nakładu środków ¹.

Z pewnością nie ma reguły polegającej na tym, że wszędzie i zawsze pierwsza z tych zasad powinna kierować postępowaniem na rzecz zaspo-

1

O. Lange. Ekonomia polityczna. Tom I. Warszawa 1959 r. s. 218. PWN.