1553597303

podzielić go według siatki kwadratowej. Najtrudniejsze w eksploracji są duże i głębokie groby. Jeśli kości tworzą skupiska, należy potraktować każde skupisko jako pojedynczy mały głęboki grób.

Kości przepalone mogą zachowywać układ anatomiczny. Zdarza się, że spopielenie zwłok na stosie odbywało się na miejscu jamy grobowej, a po spopieleniu szczątki zostały zgarnięte do jamy. Wtedy układ kości naśladuje układ anatomiczny. Poszczególne fragmenty jednej kości lub części szkieletu powinny zostać zebrane do osobnych pudełek. Bardzo rzadko zdarza się, że szkielet przepalony jest pochowany w trumnie ceramicznej, w układzie anatomicznym, bez śladów stosu w naczyniu ceramicznym. Przykładem jest pochówek z Tell Barri w Syrii. Pochówek ten był dość płytki. Po jego założeniu, jako pochówku szkieletowego, nastąpił hiatus osadniczy. Później tuż nad pochówkiem założono warsztat metalurgiczny z paleniskiem. Ziemia pod paleniskiem nagrzała się i doprowadziła do powolnego wyżarzenia kości leżących pod paleniskiem.

Podczas eksploracji grobów ciałopalnych należy prowadzić oddzielny dziennik dla antropologa. Należy zapisywać tam pytania do antropologa, rozmieszczenie kości w grobach, typ grobu, sposób rozmieszczenia kości, wyposażenie, ogólny plan cmentarzyska lub kurhanu, sposób opakowania i pogrupowania kości oraz wykonywać rysunki grobów.

1.1.3 Groby kurhanowe

Kurhany to obiekty grobowe usypane z ziemi lub z kamieni. Były usypywane jako miejsce pochówku osób ważnych w miejscowej społeczności. Przykładami kurhanów są Kopiec Kraka w Krakowie, Kopiec Wandy, kurhany w Uppsali. Kurhany zawierają główny, pierwotny pochówek centralny, który znajduje się w centralnym punkcie kurhanu. Oprócz niego w kurhan często wkopane są też inne pochówki znajdujące się w płaszczu kurhanu lub wokół pochówku centralnego. Szczątki w kurhanach mogą być spopielone (jest to najczęstsza sytuacja) lub szkieletowe (np. Kurhany Scytyjskie na Ukrainie).

Kurhany są najczęściej eksplorowane metodą ćwiartek naprzemiennych, co pozwala określić ich stratygrafię. Płaszcz kamienny musi być narysowany i udokumentowany. W komorze centralnej znajduje się najczęściej pochówek centralny, częściej jamowy niż popielnicowy. W przypadku pochówków popielnicowych komory popielnicowe czasami były obudowywane drewnem. Należy udokumentować także wszystkie inne pochówki wkopane w kurhan. Często szczątki ludzkie są umieszczane w płaszczu kurhanu już w trakcie jego budowy, intencjonalnie lub przypadkowo.

1.2 Groby szkieletowe

Wyróżniamy pojedyncze groby oraz skupiska grobów. Cmentarzyska dzielimy na jednowarstwowe (otwarte terytorialnie) i wielowarstwowe (zamknięte terytorialnie). Na cmentarzyskach jednowarstwowych mogą jednocześnie występować groby płytkie oraz głębokie. Cmentarzyska wielowarstwowe powstawały, gdy trzeba było chować zmarłych na miejscu, w którym kiedyś zostały już pochowane inne osoby. Jeśli nie było takiej konieczności, powstawały cmentarze jednowarstwowe. Cmentarzyska jednowarstwowe są charakterystyczne dla wczesnego średniowiecza, a wielowarstwowe dla okresu od XII wieku, gdy zmarłych chowano głównie na poświęconej ziemi znajdującej się wokół kościoła.

Eksploracja grobów jednowarstwowych jest prosta, gdyż już po zdjęciu humusu widać zarysy grobów. Groby wielowarstwowe eksploruje się dużo trudniej, gdyż w trakcie eksploracji

7