1553597305

jamy grobowej pogłębiamy o 15-20 cm poniżej dolnej krawędzi jamy, nawet niszcząc spąg jamy grobowej i tracąc informację na temat kształtu jamy grobowej. W ten sposób tworzymy tzw. katafalk, na którym leży szkielet. Istnienie katafalku zwiększa komfort pracy w czasie eksploracji szkieletu. Eksplorację szkieletu rozpoczyna się dopiero po osuszeniu sąsiadującej z nim ziemi, by uchronić szkielet przed gwałtowną zmianą temperatury i wilgotności otoczenia. Rozpoczynamy od części bocznej szkieletu, żeby odsłonić kość ramienną, udową lub piszczelową. Następnie kontynuujemy eksplorację zgodnie w wyżej opisanym algorytmem.

Jeśli nie można poczekać na wyschnięcie otoczenia, dłonie i stopy można wyciąć w skupiskach wraz z otaczającą je ziemią. Nie należy wyjmować pojedynczo małych kości.

Czaszkę wyjmujemy wraz przylegającą doń ziemią, wykonawszy szpachelkami podkop pod łuskę kości potylicznej. Szkielet pakujemy do jednego pudełka dzieląc pomiędzy osobne torebki części prawych i lewych dłoni oraz stóp, które są trudne do rozpoznania jako prawe lub lewe. Ostateczne czyszczenie kości należy wykonywać po 2-3 dniach. Jeśli kości są dobrze zachowane, można je umyć w acetonie lub wodzie, ale mycie kości ludzkich nie jest wskazane, aby uniknąć ich ponownego nawilgnięcia. Wtedy konieczne jest kolejne suszenie. W trakcie mycia może być zdarta okostna, a to utrudnia diagnostykę niektórych chorób np. zapalenia okostnej. Mycie niszczy także ślady działania owadów już po depozycji ciała.

Pojedyncze groby szkieletowe są często znaleziskami przypadkowymi. Po znalezieniu kilku grobów na cmentarzysku można postawić hipotezy na temat domniemanych cech kolejnych grobów na podstawie grobów już znalezionych. Szkielet może być wkopany w inny obiekt, co utrudnia eksplorację, gdyż nie możemy stosować katafalku chcąc uchronić ten obiekt przed zniszczeniem. Po znalezieniu kilku grobów należy określić ich relację stratygraficzną czy pochodzą z tego samego okresu. W przypadku grobu zniszczonego każdy fragment kostny najlepiej udokumentować oddzielnie. Jeśli nie jest to niemożliwe, należy wykonać przynajmniej rysunek z zaznaczonymi fragmentami kostnymi.

1.2.2 Cmentarzyska

Cmentarzyska wczesnośredniowieczne rzędowe są najczęściej spotykane w Polsce. Są to cmentarzyska jednowarstwowe, łatwe do eksploracji. Pod humusem widać oddzielne zarysy jam grobowych, nie wkopanych jedne w drugie.

Informacje dotyczące orientacji i stanu zachowania dla całego cmentarzyska można zdobyć jedynie na podstawie kilku grobów. W kwasowych glebach szkielety rozkładają się, zwłaszcza dotyczy to szkieletów dzieci. Stopień zachowania kości zależy od stopnia pierwotnego zmi-neralizowania kości, zaś stopień zmineralizowania kości dziecięcych jest niższy. Kości kobiet w starszym wieku mogą być mniej zmineralizowane niż mężczyzn, gdyż kobiety częściej chorują na osteoporozę. Jeśli znajdziemy pusty grób w kwasowej glebie nie musi on być grobem symbolicznym, ponieważ szkielet mógł ulec rozpuszczeniu. Z powodu kwasowej gleby mogą być zachwiane proporcje płci i wieku szkieletów w obrębie cmentarzyska. Dlatego odnalezienie pustych jam grobowych należy zawsze udokumentować uwzględniając rozmiar jamy globowej. Dużo lepiej zachowują się szkielety w glebach zasadowych.

Cmentarzyska jednowarstwowe najczęściej są otwarte. Od XIII wieku zaczęły pojawiać się przykościelne cmentarze zamknięte. Na takich cmentarzach chowano zmarłych w kilku warstwach. Wcześniejsze jamy grobowe były wtedy częściowo lub całkowicie niszczone przy dokonywaniu powtórnych pochówków. Przy eksploracji takich wielowarstwowych cmentarzysk nowożytnych lub przykościelnych nie należy stosować metody katafalku, bo przegłębienie mogłoby zniszczyć pochówki znajdujące się poniżej.

9