1841899703

10 JACEK MAZIARSKI

Kratkij Słowar Literaturovedćeskich Terminov -²), przyjmuje podobny punkt widzenia, aczkolwiek autorzy nie wyłączają w sposób kategoryczny tego gatunku poza obręb literatury pięknej, przyznając mu jedynie osobną pozycję w jej ramach:

„Reportaż artystyczny — opowieść o zdarzeniu albo człowieku istniejącym w rzeczywistości, a nie stworzonym albo przekształconym przez twórczą wyobraźnię artysty jak we wszystkich innych gatunkach i rodzajach literatury pięknej”.

Jest rzeczą charakterystyczną, że autorzy większości słowników i encyklopedii literackich pomijają hasło „reportaż”, co stanowi pośredni dowód włączania tego gatunku w sferę zjawisk pozaestetycznych. I tak np. hasła tego nie znajdujemy w Lexicon der Weltliteratur im 20. Jahrhundert (Herder Verlag 1961) ani w Dictionnaire de Poetiąue et de Rhetoriąue — H. Moriera; ani w A Dictionary of Literary Terms — Ch. Duffy & H. Pettit (1951); ani w Dictionary of World Literary Terms — Joseph T. Shipley (London 1955); ani wreszcie w A Reader’s Guide to Literary Terms — K. Beckson and A. G a n z (London 1960).

Uznanie odrębności metod poznania rzeczywistości w reportażu i beletrystyce nie musi jednak prowadzić do konkluzji, którym dał wyraz G. Lu-kacs czy Ign. Fik. O ile teoretycy literatury zgodni są na ogół w swej tendencji stawiania reportażu poza nawiasem kategorii estetycznych, kładąc nacisk na obce właściwej literaturze podejście tego gatunku do przedstawianej rzeczywistości, o tyle prasoznawcy skłonni są raczej akcentować właśnie estetyczny walor reportażu, traktując go jako wyróżnik w stosunku do pozostałych form publicystyki. Oto wręcz klasyczny przykład rozbieżności opinii dwu dyscyplin nauki o tym samym przedmiocie badań!

Tendencję prasoznawstwa wypowiada m. in. Dietrich Schmidt w swej próbie systematyzacji gatunków dziennikarskich „Gatunki dziennikarskie jako formy twórczości i walki” ^2:i). Dzieląc gatunki dziennikarskie na trzy grupy, autor przyznaje reportażowi i felietonowi odrębną pozycję jako gatunkom dziennikarsko-estetycznym (journalistisch-aestheti-sche Genres).

Inny niemiecki teoretyk, D. Schlenstedt wyciąga wniosek:

„Reportaż istnieje jako gatunek mieszany (Mischgenre) pomiędzy naukowym wykładem i artystycznym przedstawieniem” ^2I).

Teza o pośredniej pozycji reportażu pomiędzy naukowymi i estetycznymi drogami podejścia do rzeczywistości powraca w licznych wariantach, z prasoznawczego punktu widzenia każdorazowo przynosząc jednak uznanie warstwy estetycznej za nadrzędną, bo decydującą o specyfice gatunkowej. Np. Borys Polewoj w wykładzie „Reportaż w gazecie” uważa wręcz walory estetyczne za podstawowe kryterium wartości utworu. Jego

~) L. Ti mofe je v i H. Vengrov: Kratkij Słovar’ Literaturov’ odćeskich Terminov. Ućpedgiz 1953.

-^>:l) Dietrich Schmidt: Journalistische Genres ais Gestaltungs- und Kampffor-men. W: Zeitschrift fiir Journalistik 1961 r. nr 3.

^2I) D. Schlenstedt: Die Reportage bei E. E. Kisch. Berlin, wyd. Ruetten und Loening 1959 r., str. 77.