1841899798

48 JANUSZ MACIASZEK

dzo zróżnicowany, jest region najwyższy (III). W regionie najniższym — tak przy dziennikach, jak i czasopismach, występują w obu przypadkach Kielce, z czego wniosek, iż prawdopodobnie tu właśnie jest najniższy poziom ogólnego czytelnictwa na wsi. Natomiast w regionie III występują (w obu przypadkach): Szczecin, Zielona Góra, Olsztyn, Gdańsk, Koszalin, Bydgoszcz i Poznań. W tych województwach wieś wykazuje (przypuszczalnie) najwyższy wskaźnik ogólnego natężenia czytelnictwa w kraju (por. tabl. nr 10).

III. PODSTAWOWE ZWIĄZKI CZYTELNICTWA GAZET

Polityka wydawnicza, o ile ma być skuteczna (efektywna), musi opierać się na wszechstronnym rozeznaniu rzeczywistości czytelniczej. Istotne znaczenie w tym zakresie posiadają informacje o natężeniu czytelnictwa gazet. Konieczne jest również poznanie tendencji i związków czytelnictwa gazet oraz sformułowanie ich w postaci określonych ilościowo prawidłowości rządzących rozwojem ogólnego poziomu czytelnictwa, czy też czytelnictwa określonych grup gazet.

Natężenie czytelnictwa gazet (ilość egzemplarzy ,,na głowę”) ma wyjaśnić stan i rozmieszczenie czytelnictwa różnych grup gazet w przekroju terytorialnym (ściślej w przekroju regionów natężenia czytelnictwa, jednorodnych regionów społeczno-demograficznych oraz jednorodnych regionów wydawniczych i kolportażowych). Tego rodzaju badania, uogólnione w postaci różnych map czytelnictwa, mówią o faktach istniejących na rynku czytelniczym; starają się te fakty ujawnić, uporządkować w różnych przekrojach, doprowadzić do porównywalności i ocenić.

Natomiast badania związków i tendencji czytelniczych wyjaśniają dlaczego w danych regionach stan czytelnictwa jest „niski” czy „wysoki”. Cel tego typu badań jest bardzo praktyczny: mają one wskazać na środki, których zastosowanie mogłoby przyczynić się do polepszenia wskaźników czytelniczych lub kolportażowych (lepsze wykorzystanie nakładu). Ich zadaniem jest również określenie skutków, które pociągną za sobą pewne decyzje wydawnicze (np. utworzenie nowego tytułu lub likwidacja istniejącego).

Posiadany przez nas obecnie materiał, operujący wyłącznie w skali 18 województw, nie daje żadnych podstaw do czynienia uogólnień co do wielce złożonych tendencji i związków czytelniczych. Wobec tego poprzestajemy na ogólnym zarysowaniu problemu.

Związki czytelnicze mogą mieć charakter wewnętrzny i zewnętrzny. Związki wewnętrzne mają miejsce pomiędzy poszczególnymi grupami i tytułami gazet. Mogą one być dwojakiego rodzaju: albo określonym tytułom towarzyszą inne (zjawisko równoczesnego występowania w tych samych warunkach różnych grup czy tytułów — komplementarność tytułów), albo też określone tytuły nawzajem się zastępują (wyłączają — zjawisko substytucji tytułów).

W pierwszym przypadku (komplementarność) wysokiemu natężeniu czytelnictwa jednych tytułów towarzyszy równie wysokie czytelnictwo innych tytułów. Natomiast substytucja tytułów (wzajemne zastępowanie się) ma miejsce wówczas, gdy wobec zbieżności zawartości