DSC�95

dzo prawdopodobne jest, iż pierwotna monistyczna koncepcja Damów dotycząca Istoty Najwyższe j nabrała zabarwienia ura-nicznego pod wpływem Hotentotów i że takie właśnie jest pochodzenie wszechwiedzy Gamaba²⁷.

3. BANTU

PojggliL Istoty Najwyższej, wszystkowidzacei i wszechwiedzącej, wspólne jest większości plemion murzyńskich' Afryki" — myśliwskich, rolniczych i pasterskich, patriarchalnych i ma-triarchalnych, totemistów i animistów, Bantu, Sudańczyków, Nilotów i Kuszytów. Wszechwiedzę przypisuje się na ogól Istocie Niebiańskiej, która jest twórcą zjawisk meteorologicznych i posługuje się nimi celem karania złych uczynków ludzkich.

U Murzynów Bantu ^2f* w postaci Istoty Najwyższej aspekt słoneczny przeważa czasami nad aspektem meteorologicznym, np. u Bantu-Nilotów w Afryce północno-wschodniej, podczas gdy u Zulusów i innych Bantu południowoafrykańskich charakter uraniczny przesłonięty bywa przez aspekty animistyczne i ma-nistyczne powstałe z pomieszania z postacią praojca — pierwszego człowieka (Unkulunkulu u Amazulów, Hubeane u Basutów itp.). W każdym jednak przypadku wszechwiedza, połączona bądź z wszystkowidzeniem, bądź z wszystkosłyszeniem, bądź z wszech-obecnością, jest atrybutem Najwyższej Istoty Niebiańskiej (słonecznej lub nicbiańsko-słonecznej), a przedmiotem jej są uczynki ludzkie.

Qamata u Amakhosów (Zulusów) „widzi wszystko”. Rivimbi albo Luvimbi u Barongów znad zatoki Delagoa (Raluwhimba u Bawendów) ma „dar wszechobecności i wszechwiedzy”; jeśli ktoś skradnie przepiórkę schwytaną w sidła nastawione przez kogoś innego, mówią: „Luvimbi, który jest na tym drzewie, widzi cię...” Modimo u Basutów „patrzy wszędzie” ^2f*.

Lezą jest „Wszechwiedzący” u Awembów (Rodezja północna, na zachód od jeziora Niasa). Subijowie (górne Zambezi), kiedy widzą spadającą gwiazdę, wznoszą głośne okrzyki, że to Lezą nadchodzi, aby przypatrzyć się swoim dzieciom. Plemię Ila wierzy, iż Loża jest sprawcą deszczu (Lezą toatabwa — luppiter pluit), wiatru, pioruna, grzmotu, ciepła, zimna itd. Tęcza jest