1841899826

82 TERESA DOBROWOLSKA

Czym należy się kierować w wyżej opisanym wyborze typologicznym? Jakie są warunki jego poprawności? Rozpatrzmy krytycznie dla przykładu procedurę ustalania próby we wspomnianych badaniach Pracowni Socjologicznej OBP. Zastosowano w nich trzystopniowy dobór reprezentacji:

1)    wybrano powiaty charakterystyczne dla zasadniczych układów ekonomiczno-społecznych występujących w województwie krakowskim;

2)    w obrębie każdego powiatu przeprowadzono celowy wybór wsi o warunkach najbardziej dla niego typowych;

3)    w tak dobranych wsiach wylosowano respondentów ^lL>).

W zarysowanej roboczo regionalizacji województwa krakowskiego wyłoniono 4 podstawowe regiony różniące się między sobą strukturą społeczno-zawodową ludności, zagęszczeniem skupisk miejskich i ośrodków przemysłowych, stopniem zurbanizowania wsi i położeniem geograficznym. Z kolei w obrębie tych regionów, kierując się wskaźnikami dotyczącymi struktury społeczno-zawodowej dokonano wyboru odpowiednich powiatów ^,:{). Następnie w każdym z nich wyznaczono wieś ¹⁴) mającą liczbę mieszkańców najczęściej spotykaną w danym powiecie oraz należącą do gromady o wskaźniku zatrudnienia poza rolnictwem zgodnym z ogólnopowiatowym ^,r>). Przy typowaniu wsi uwzględniano również lokalne możliwości zaopatrywania się w prasę, określone przez odległość i rodzaj komunikacji z najbliższym miastem oraz istnienie lub brak kiosku Ruchu. Starano się przy tym aby w tym samym regionie jedna wieś miała korzystne warunki nabywania prasy, druga zaś nie. W wybranych wsiach objęto badaniami wszystkich dorosłych mieszkańców co n-tej zagrody (domu). Częstotliwość rytmu przyjęta umownie (wyznaczyły ją finansowe i organizacyjne środki jakimi dysponowała Pracownia Socjologiczna), wzrastała nieco w mniejszych wsiach ^IU).

^,2) Opisany sposób doboru próby zbliżony jest do zastosowanego przez Instytut Gospodarstwa Społecznego w badaniach nad stosunkami agrarnymi w Polsce, podjętymi w 1923 r. Por. Stefan Szulc: Metody statystyczne. Warszawa 1963, s. 663.

^,;ł) Wskaźniki te, to stosunek liczby zawodowo czynnych zatrudnionych poza rolnictwem do liczby mieszkańców ogółem, oraz stosunek liczby codziennie dojeżdżających do pracy do ogółu czynnych zawodowo. Powyższe dane, obliczone dla powiatów i gromad, uzyskano w WKPG przy Prezydium WRN w Krakowie. Dla regionu podlegającego silnym i bezpośrednim wpływom miasta wojewódzkiego i Nowej Huty przyjęto powiat krakowski. W drugim regionie o daleko zaawansowanych procesach urbanizacyjnych i rozwiniętej pracy zarobkowej w przemyśle, obejmującym środkowo-zachodnią część województwa krakowskiego, wytypowano powiaty chrzanowski i oświęcimski. Trzeci region z dominującą gospodarką rolną i żywą jeszcze tradycyjną kulturą ludową, położony na północny-wschód i wschód od Krakowa, reprezentowały powiaty bocheński i brzeski. Czwarty region to pogórze, zajmujące południowe krańce województwa i charakteryzujące się małą ilością skupisk miejskich, rozwiniętym przemysłem letniskowym i najbardziej zachowawczą kulturą chłopską. Za charakterystyczne dla niego uznano powiaty nowotarski i nowosądecki.

^,4) Z wyjątkiem powiatu krakowskiego, w którym wybrano dwie: jedną w jego części północno-wschodniej, objętej ekspansją Nowej Huty i drugą położoną na południowy-zachód od Krakowa.

¹⁵) Dane dotyczące ilości mieszkańców we wsiach otrzymano z WKPG w Krakowie na podstawie sprawozdań Biura Ewidencji Ludności KW MO. Wskaźnik zatrudnienia uzyskano z WKPG w Krakowie, por. przypis 13.

¹⁸) W zależności od liczby ludności i ilości numerów domów we wsi „n” wynosiło 8,9 lub 10.