img078 (17)

82. i waż zgadza się ze skłonnością natury, tak mówimy, że coś jest dobrowolne, ponieważ zgadza się ze skłonnością woli. Jak więc niemożliwością jest, by coś było zarazem zniewolone i naturalne, tak niemożliwe jest również, by cokolwiek było po prostu przymuszone względnie zniewolone, a zarazem dobrowolne.

Konieczność celowa natomiast nie jest sprzeczna z wolą, mianowicie, gdy do celu można dojść w jeden tylko sposób; np. chęć przebycia morza pociąga za sobą we woli konieczność pragnienia statku.

Podobnie też i konieczność naturalna nie sprzeciwia się woli. Przeciwnie, muszą się one zgadzać ze sobą, gdyż podobnie jak intelekt z konieczności uznaje pierwsze zasady poznania, tak też i wola w sposób konieczny zmierza do ostatecznego celu, którym jest szczęśliwość; jak czytamy bowiem w 2 księdze Fizyki¹, rolę celu w zakresie przedmiotów działania spełnia w dziedzinie tego, co jest przedmiotem rozważań, pierwsza zasada. To bowiem, co z natury i w sposób niezmienny czemuś przysługuje, winno być podstawą i zasadą wszystkiego innego, gdyż natura rzeczy jest w każdym bycie czymś pierwszym, a wszelki ruch wypływa z czegoś nieruchomego.

cundum inclinationem naturae, ita dicitur aliąuid voluntarium ąuia est secundum inclinationem voluntatis. Sicut ergo impossibile est quod aliąuid simul sit violentum et naturale; ita impossibile est quod aliąuid simpliciter sit coactum sive violentum, et voluntarium.

Necessitas autem finis non rep u gnat yoluntati, q u a n d o ad finem non potest perveniri nisi uno modo; sicut ex voluntate transeundl marę, fit necessitas in volun-Łate ut velit navem.

Similiter etiam nec necessitas natura lis repugnat yoluntati. Quinimmo necesse est quod, sicut intellectus ex ne-cessitate inhaeret primis principiis, ita yoluntas ex necessitate inhae-reat ultimo fini, qui est beatitudo: finis en:m se habet in operatiyis zoo a sicut principium in speculativis, ut dicitur in 2 Physic. Oportet enim ^{22 nn} quod Ułud quod naturaliter alicui convenit et immobiliter, sit funda-mentum et principium omnlum aliorum: quia natura rei est primum in unoquoque, et omnis motus procedit ab aliquo immobili.

ODPOWIEDZI NA TRUDNOŚCI

1.    Powiedzenie Augustyna należy odnieść do tego, co konieczne koniecznością z przymusu. Konieczność natomiast naturalna, jak nam Augustyn powiada w tejże księdze *, nie usuwa wolności woli.

2.    Gdy wola chce czegoś w sposób naturalny, to zbliża się w tym bardziej do intelektu, poznającego pierwsze zasady naturalne, aniżeli do rozumu, który odnosi się do tego, co się sobie wzajemnie przeciwstawia. Stąd to zgodnie z tym stanem rzeczy wola jest raczej władzą intelektualną aniżeli rozumową.

3.    Panami naszych czynów jesteśmy z racji tego, że możemy wybierać to lub owo. Ale wybór nie dotyczy celu, lecz — jak czytamy w 3 księdze Etyki^{2 3} — tego, co do celu prowadzi [160]. Stąd pożądanie ostatecznego celu nie należy do tego, czego jesteśmy panami.

AD PRIMUM ergo dicendum quod verbum Augustini est intelli- pl u. gendum de necessario necessitate coactionis. Necessitas autem natu- £®f₉^L ralis non aufert Ubertatem voluntatis, ut ipsemet in eodem libro dicit.

AD SECUNDUM dicendum quod voluntas secundum quod aliquid naturaliter vult, magis respondet intellectui naturalium principiorum, quam rationi, quae ad opposita se habet. Unde secundum hoc, magis est intellectualis quam rationalis potestas.

AD TERTIUM dicendum qucd sumus domini nostrorum actuum secundum quod possumus hoc vel illud eligere. Electio autem non est de fine, sed de his quae sunt ad linem, ut dicitur in 3 Ethic. Unde uu b appetitus ultimi finis non est de his quorum domini sumus.    ^{1113 a}

405

1

Phya 2, 9

2

De civ Dei 5, 10

3

j Eth 3, 3