1841899907

m. t‘3 -21

PRZEGLĄD TECHNICZNY

471

•* **• ••

Działalność naukowa Prof. D-ra A. Wasiutyńskiego.

Napisał hu. Sie fan Szłolcman.

Działalność naukowa czcigodnego jubilata na polu kolejnictwa, któremu się poświęcił po ukończeniu Instytutu Inżynierów Komun i-kacyj, była bardzo obszerna, dotyczyła wielu dziedzin techniki i gospodarki kolejowej i wyraziła się w całym szeregu prac, opartych w wielu razach na własnych badaniach i dociekaniach, drukowanych w różnych językach. A. Wasiutyński należy do ludzi, którzy nie mogą ograniczyć się pracą zawodową, lecz starają się wysuwane przez nią zagadnienia zanalizować i wynikami tej analizy podzielić się z ogółem. Jako delegat na Kongresy Międzynarodowe dróg żelaznych przed wojną z ramienia dr. żel. Warszawsko-Wiedeńskiej, a ostatnio Polskiego Ministerstwa Komunikacji, zajął na nich swą wiedzą wybitne miejsce, a badania jego nad budową wierzchnią cytowane są nieraz w kolejowej literaturze zagranicznej. Objęcie katedry dróg żelaznych w Politechnice Warszawskiej przyczyniło się do potrzeby ujęcia całokształtu sprawy projektowania kolei i wszystkich jej najrozmaitszych urządzeń w kapitalnem jego dziele ,.Drogi żelazne". Pracując w b. zaborze rosyjskim, A. Wasiutyński zmuszony był większość swych prac przed wojną drukować w języku urzędowym, ale nie pominął nigdy sposobności, by się podzielić ich wynikami ze światem technicznym pols ;im, w języku ojczystym.

Rozpatrzenie bogatej pracy dotychczas( vej A. Wasiutyńskiego wskazuje, że, pomimo jej wszechstronności, ulubionym tematem, którym się zajmował specjalnie, była budowa wierzei lia dróg żelaznych. Pierwszą w tej dziedzinie b da praca w języku rosyjskim: Nowy typ szyny sU o-wej dr. żel. Warszawsko-Wiedeńskiej o ciężą ze 38 kg m, wydrukowana w miesięczniku rosyjskim Ministerstwa Komunikacji (Źurnał Ministerstwa Putiej Soobszczenija") w 1894 r. i w „Pracach XII Zjazdu Inżynierów służby drogowej" w 1895 r., a następnie w języku polskim w „Przeglądzie Technicznym" w 1898 r. Gdy Towarzystwo dr. żel. Warszawsko-Wiedeńskiej otrzymało koncesję na budowę linji z Warszawy do Kalisza, A. Wasiutyński opracował dla niej projekt budowy wierzchniej z szynami o ciężarze 32 kg m, wydrukowany w języku rosyjskim w Albumie tej budowy w 1903 r. i równocześnie w miesięczniku „Inżenier", wydawanym w Kijowie. Opracowanie typu szyny o ciężarze 32 kg m nastąpiło w następujących okolicznościach. Niedogodności, wynikające ze zbyt wielkiej ilości typów szyn na drogach rosyjskich, skłoniły w 1898 r. Radę Inżynierską Ministerstwa Ko-munikacyj do opracowania zasad ogólnych, które-mi należało się kierować przy projektowaniu nowych typów szyn. Te zasady zostały przekazane do wypowiedzenia się XVITemu Zjazdowi Inżynierów służby drogowej, który prosił A. Wasiutyńskiego o opracowanie referatu. Referat ten, złożony na XVIII Zjazd, zawierał projekt serji normalnych typów szyn, w której szyna o ciężarze 32 kg m stanowiła typ zasadniczy dla dróg żelaznych magistralnych. Typ ten, w razie potrzeby, mógł być wzmocniony do 35 kg m bez zmiany typu złączek. Oryginalnym szczegółem budowy wierzchniej drogi Kaliskiej jest oparcie końców sąsiednich szyn na dwóch podkładach zupełnie do siebie zbliżonych. O tym systemie zamieścił A. Wasiutyński artykuł p. t. „Schienenstoss auf zwei Schwellen" w czasopiśmie „Organ fur die Fort-schritte des Eisenbahnwesens" w 1905 r. oraz p. t. „Złącze szynowe na podkładach podwójnych" w tygodniku „Przegląd Techniczny" w 1906 r. Należy zaznaczyć, że przy opracowaniu projektu szyny o ciężarze 32 kg m nie zawahał się A. Wasiutyński nic spełnić jednej z zasad ogólnych, ustalonych przez Radę Inżynierską, tę najwyższą instancję w technicznych sprawach kolejowych w Rosji, mianowicie zasady, wymagającej, by szerokość stopy szyny była równa jej wysokości. Udowodniwszy, że należyty stosunek między ilością materjału w stopie i główce szyny nie może być przy tym warunku osiągnięty, zaprojektował szerokość stopy równą 0,88 wysokości szyny i typ szyny z tem odstępstwem został zatwierdzony.

Dla linji Kaliskiej został przez A. Wasiutyńskiego opracowany projekt rozjazdu zwyczajnego do szyn o ciężarze 32 kg m, warunki techniczne na dostawę zwrotnic i krzyżownic oraz Instrukcja do układania toru, wydrukowane w języku rosyjskim w Albumie budowy tej linji.

Największą i najważniejszą pracą A. Wasiutyńskiego w dziedzinie budowy wierzchniej, którą mógł dokonać dzięki znacznym środkom, wyznaczonym na to przez Towarzystwo dr. żel. Warszawsko-Wiedeńskiej, było przeprowadzenie dokładnych badań nad chwilowemi odkształceniami budowy wierzchniej na specjalnym posterunku linji Wiedeńskiej. Do tego rodzaju badań inż. Ast na austrjackiej dr. żel. północnej zastosował fotograficzną metodę. Sposób ten i sam przyrząd A. Wasiutyński udoskonalił. Opis tych badań został pierwotnie wydrukowany w języku francuskim pod tytułem „Notę sur les deformations mo-mentanees de la voie dapres les observations faites en 1897 au chemin de fer Varsovie-Vienne", i w języku angielskim pod tytułem: „Deflection of the permanent way under running trains from ob-servations carried out on the Warsaw-Vienna railway" w „Bulletin du Congres international des ehemins de fer" w 1898 r. W 1899 r. A. Wasiutyński przedstawił tę pracę, wydrukowaną osobno w języku rosyjskim, do Instytutu Inżynierów Komu-nikacyj w Petersburgu, jako rozprawę na stopień naukowy Adjunkta Instytutu, równoznaczny ze stopniem Doktora nauk inżynierskich, i po publicznej obronie tez w niej wystawionych stopień ten uzyskał. Prócz tego, była ona wydrukowana w języku rosyjskim w „Pracach XV i XVI Zjazdu Inżynierów służby drogowej" w 1898 r., w czasopismach „Żelaznodorożnoje Dieło" w 1898 r. i „Iz-