3148972525

w

=raaigp <3a    oaSflaiBO

człowiekowi rozprzestrzeniły się wraz z wędrówkami pierwotnych plemion i szczepów. Z Azji Środkowej i Zachodniej główny szlak tych wędrówek wiódł na zachód, w kierunku Europy.

Według Alvina Tofflera (Trzecia fala, 1980) największa fala wędrówek ludzi miała miejsce około 10 tys. lat temu i nosi nazwę rewolucji neolitycznej (rol-niczo-pasterskiej). Właśnie wtedy człowiek stworzył pierwsze w swojej historii sztuczne ekosystemy, wydzierając puszczy kawałki ziemi, na której zaczęto uprawiać rośliny, najpierw wszystkie naraz, a następnie stopniowo na polach jednogatunkowych, oddzielonych od lasu i innych pól. Do najwcześniej udomowionych należały pszenica samo-psza i płaskurka, jęczmień, soczewica, groch, ciecierzyca, wyka i len. Zwiększona podaż żywności przyczyniła się do pierwszego w historii ludzkości wyżu demograficznego. Jednak już około 8300 lat p.n.e. Natufijczycy, założyciele pierwszych pól uprawnych w rejonie Żyznego Półksiężyca, przeżywali po raz pierwszy w historii ludzkości kryzys związany z wyczerpaniem się naturalnej żyzności gleby. Stąd też zapewne Norman Bour-lag, twórca pojęcia tzw. I zielonej rewolucji, twierdzi, że człowiek stracił szanse na życie zgodne z naturą, gdy ze zbieracza i łowcy stał się rolnikiem.

Zasięg pierwszych roślin uprawianych przez człowieka, początkowo niewielki, ulegał stopniowemu rozszerzaniu. Największe znaczenie w rozprzestrzenianiu się form uprawnych przypisuje się wędrówkom i wyprawom człowieka - zwłaszcza Kolumba, ekspedycjom i wymianie handlowej, prądom morskim etc. Warto przytoczyć kilka przykładów. Pszenica - typowe zboże Starego Świata największe powierzchnie zajmuje w krajach Nowego Świata -Ameryce Płd., USA i Kanadzie; z kolei Stary Świat został podbity przez ziemniaka, tytoń, pomidory i kukurydzę -gatunki z Nowego Świata. Kawa najwartościowszy gatunek Coffea arabica pochodzi z wilgotnych tropikalnych lasów Etiopii, głównie z prowincji Caffa. Na początku XIX wieku plantacje tej rośliny pojawiły się w Brazylii i na Cejlonie, a do innych części Afryki kawa trafiła z Ameryki Płd. Podobnie lucerna, gatunek wywodzący się z rejonu Żyznego Półksiężyca, gdzie stała się podstawową rośliną pastewną Ameryki Płn. i Płd., Europę Środkową i Polskę zdobyła dopiero w XIX wieku.

Populacja roślin rolniczych jest w większości imigrantem tak jak populacja ludzka; największą rolę odegrały Stany Zjednoczone Ameryki Pin. i ich imigracja.

Spośród 250 tys. gatunków roślin wyższych człowiek udomowił około 3000, uprawiając trwale około 150. Jednak tylko 29 z nich stanowi obecnie podstawę wyżywienia ludzkości (6 tys. lat temu liczba ta wynosiła 2000, a 3 tys. lat temu -tylko 300)

(Kronstad 1998)

Początki rolnictwa

Początkowo człowiek to myśliwy i zbieracz. Przejście do rolnictwa wyższego szczebla było konieczne wobec wzrostu populacji. W erze zbieractwa do wyżywienia jednej osoby potrzebne było około 10 km², stąd też liczba ludności pod koniec paleolitu, około 4,5 tys. lat temu, wynosiła 20 min. W erze rolniczej trwającej umownie od 4,5 tys. lat p.n.e. do połowy XVIII wieku, człowiek potrzebował do wyżywienia się tylko 0,1 km² (10 ha pola). Przy obecnych technologiach do wyżywienia jednego człowieka potrzeba 7 arów ziemi uprawnej.

Mniej więcej 10-11 tysięcy lat temu człowiek kończy ze zbieractwem, myślistwem i rybołówstwem jako jedynymi sposobami zdobywania żywności. Wszystkie te formy aktywności zachowały się do dzisiaj, pełniąc jednak rolę zgoła odmienną niż zdobywanie pożywienia. Do końca XIX wieku zachował się zwyczaj zbierania ziarniaków manny jadalnej na błotach Polesia, Litwy czy Białostoczczyzny jako surowca do wyrobu doskonałej kaszy. Podczas I woj- k ny światowej Niemcy i Austria propago- r

BIULETYN 15