IMG88 (2)

Archeologia kulturowo-historyczna a kontekstualizm 111

dotyczącej rozprzestrzeniania się wytworów wraz z upływem czasu. Czas jest tu pochodną przestrzennego, tzn. kontekstualnego usytuowania wytworu. Kontekst — przestrzeń kulturowa ma tutaj charakter przedustawny. Mimo że współwystępuje z kategorią czasu, to w sensie logicznym zajmuje miejsce wyprzedzania. Skoro dany wytwór funkcjonuje w określonym kontekście — przestrzeni kulturowej, to występuje w tym samym czasie, co wytwory tworzące ów kontekst. Nie jest natomiast odwrotnie. Sformułowanie powyższe nie jest bowiem identyczne z tym, że wytwory współwystę-pujące w tym samym czasie, współwystępują wyłącznie w tym samym kontekście — przestrzeni kulturowej. Współwystępowanie wytworów równocześnie w różnych kontekstach, a więc w tym samym czasie, jest oczywistością, podobnie jak oczywistością jest fakt, że wytwory współwystępujące w tym samym kontekście — przestrzeni kulturowej, to wytwory funkcjonujące wyłącznie w tym samym czasie. Oto prymat przestrzeni nad czasem w archeologii kontekstualnej, a więc identycznie jak to miało miejsce w archeologii kulturowo-historycznej, której ekspansywistyczna idea zawarta w „rozprzestrzenianiu się wytworów kulturowych” implikuje następujące znaczenie określających ją terminów: kultura to przestrzeń, historia zaś to czas¹. W tym właśnie

1

W tym kontekście uwagę zwraca program konferencji w Poznaniu „Time, Space and the Evidence of Experience (Interdisciplinary Approaches to the Past)”, organizowanej przez Instytuty: Historii, Etnologii i Antropologii Kulturowej oraz Prahistorii DAM w Poznaniu. Głównym jej celem - jak głosi program konferencji - „...is to debate the basie concepts of thinking about the past in an interdisciplinary perspective as historical time, archaeological space, and anthropological experience.” Utożsamianie archeologii z kategorią przestrzeni kulturowej bardziej aniżeli z kategorią czasu potwierdza aktualność ekspansywistycznej idei, której wyrazicielem jest archeologia kulturowo-historyczna, a zarazem aktualność kultu rowo-historycznego ukierunkowania współczesnej archeologii środkowoeuropejskiej.

Co prawda, komentarz zawarty w programie konferencji: „The globalization of the present world is connected with its geographical and not historical unification. Space — one of the basie concepts in historical thinking - has become morę important than time”, sugeruje jego związek z najbardziej aktualnym dziś problemem wyrażającym się w pytaniu: jak możliwe jest funkcjonowanie wielości i różnorodności kultur w warunkach globalizacji współczesnego świata (np. w zjednoczonej Europie), by nie utraciły one swojej własnej tożsamości? Rzec by można, że idea zawarta w owym programie w jakimś sensie pozostaje w związku z an-archiczną filozofią G. Deleuze’a, z jego myślą „nomadyczną” kwestionującą wszechobecną „arche”, ową prazasadę, której obecność staraliśmy się wykazać w kulturowo-historycznym ukierunkowaniu archeologii. Zdaniem autora „Różnicy i powtórzenia”, taka nomadyczna dystrybucja nie oznacza rozdzielenia całości na części i wyznaczania każdej z nich tożsamości w odrębnej dziedzinie. Chodzi w niej o opisanie sposobu, w jakim one się rozpraszają, tak jak nomadyczne plemię „...bez własności, wydzielonego terytorium ani miary. Tutaj nie ma już rozdzielania przedmiotu pozostającego do podziału, jest raczej repartycja tych, którzy się rozdzielają w nieograniczonej otwartej przestrzeni, a przynajmniej w przestrzeni bez wyraźnych granic. Nic nikomu nie przysługuje ani do nikogo nie należy, lecz wszystkie osoby rozmieszczone są tu i ówdzie w taki sposób, by pokryć możliwie największe terytorium. Nawet wówczas, gdy chodzi o powagę życia, moglibyśmy mówić o przestrzeni gry, o regule gry w przeciwieństwie do przestrzeni jako osiadłego nomos. Wypełniać przestrzeń, rozdzielać się w niej, jest czymś całkiem różnym od dzielenia przestrzeni. Chodzi wówczas o dystrybucję błąkającą się a nawet