86319 IMG78 (2)

Archeologia kulturowo-historyczna a kontekstualizni 101

uprzedmiotowionej w tożsamości czy wręcz identyczności jej wytworów. Jeżeli natomiast przyjąć, że zróżnicowanie pomiędzy kulturami pierwotnymi spowodowane było zróżnicowaniem środowiska naturalnego obszarów, w obrębie których one funkcjonowały, oznacza to, że źródła owej pierwotnej tożsamości sytuują się nie tylko poza kulturą, lecz również nie mają odniesienia do natury, jak byłoby można sądzić na podstawie znacznego wpływu koncepcji naturalistycznych chociażby na poglądy F. Ratzela; zdają się pozostawać w wymiarze transcendencji. Owa wewnętrzna tożsamość kultur pierwotnych, przechowująca się jeszcze, mimo pogłębiającego się procesu różnicowania, w podobieństwach drugorzędnych cech wytworów, wyłania nam się jako swego rodzaju „arche”. Z jednej strony jawi nam się ona jako sam początek, źródło, z którego wypływa wszystko inne, z drugiej zaś jako prazasada, wszechobecna podstawa, w opozycji do której owa inność (wielość i różnorodność) jest kształtowana. Samo poszukiwanie podobieństw, zwłaszcza poszukiwanie ich w drugorzędnych cechach wytworów, a więc ulegających zmianom w dalszej kolejności aniżeli cechy pierwszego rzędu oznacza, że mamy tu do czynienia z poszukiwaniem świadectw rozprzestrzeniania się „tej samej” - jak już pisaliśmy - kultury. Wynika stąd więc, że wykreślanie kierunków rozprzestrzeniania się wytworów, to wykreślanie kierunków ekspansji kultury będącej ich nosicielem, nie zaś wyłącznie samego rozprzestrzeniania się wytworów jako świadectwa kultury ogólnoludzkiej, jak to zdaje się wynikać chociażby z K. Moszyńskiego propozycji „atomistycznego” ich badania. Zatem eksponowanie podobieństw to przede wszystkim wykazywanie stałej obecności cech świadczących o tożsamości ekspandującej kultury, mimo przekształcania się jej wytworów w trakcie owej ekspansji. Biorąc bowiem pod uwagę fakt owego przekształcania się wytworów w trakcie ich rozprzestrzeniania się, każdy kolejny etap ekspansji pozostawał w związku ze wzrastającym stopniem ich różnicowania się w stosunku do etapu bezpośrednio poprzedzającego. W rezultacie podobieństwa eksponujące tożsamość w kolejnych następujących po sobie etapach ekspandującej kultury w pewnym momencie radykalnie różniły się od tych, które określały jej punkt wyjścia. Wynika stąd, że obiektywizacje owej tożsamości wyrażane podobieństwami materialnych przedmiotów podlegały zmianom tak, jak podlegała im cała ekspandująca kultura. Różnicowanie się wytworów kultury w trakcie jej ekspansji oznacza więc wymykanie się naocznemu postrzeganiu owej pierwotnej tożsamości; staje się ono równoznaczne z utratą możliwości obserwowania stałej jej obecności. W praktyce oznaczałoby to niemożność empirycznego wykazywania ekspansji kultur oraz ich dyfuzji. Każdy bowiem kolejny etap zajmowania nowej przestrzeni oznacza nową jakość w stosunku do przestrzeni zajmowanej poprzednio. Bez uprzedniego więc założenia, że mamy oto do czynienia z „tą samą”, ekspandującą kulturą, czynności badawcze sprowadzałyby się każdorazowo wyłącznie do stwierdzania wielości i różnorodności wytworów kultury ludzkiej, bez możliwości nawiązania do sytuacji poprzedzającej.

Tymczasem z przeprowadzonej analizy wynika jednoznacznie, że przedstawiciele interesującej nas orientacji za przedmiot swojego badania przyjmowali rekonstrukcje dziejów kultury, jej historię. Stąd nazwa: szkoła kulturowo-historyczna. Wszakże dzieje kultury to rozprzestrzenianie się jej wytworów i, w związku z mieszaniem się